Ngày nay, mất ngủ không chỉ là vấn đề của người cao tuổi mà còn phổ biến ở người trẻ do áp lực công việc, căng thẳng tinh thần. Nhiều người vì muốn nhanh chóng tìm lại giấc ngủ đã tìm đến thuốc ngủ nhưng ít ai biết rằng, lạm dụng thuốc có thể khiến cơ thể nghiện và gây ra hàng loạt bệnh lý nguy hiểm.

Khi giấc ngủ trở thành nỗi ám ảnh

Trong nhịp sống hiện đại, giấc ngủ bị rút ngắn bởi stress, công việc, điện thoại, mạng xã hội... Khi mất ngủ kéo dài, nhiều người chọn cách “giải quyết nhanh” bằng thuốc ngủ. Ban đầu, chỉ cần một viên là có thể ngủ được, nhưng sau vài tuần, thuốc không còn tác dụng, buộc họ phải tăng liều.

Đến một thời điểm, người dùng sẽ không thể ngủ nếu thiếu thuốc. Lúc đó, họ đã rơi vào tình trạng phụ thuộc thuốc mà không nhận ra.

Vì sao thuốc ngủ có thể gây hại?

Thuốc ngủ (thường là nhóm benzodiazepine hoặc Z-drug) có tác dụng ức chế hoạt động của hệ thần kinh trung ương, giúp giảm lo lắng và gây buồn ngủ. Tuy nhiên, nếu sử dụng thường xuyên, não bộ sẽ “quen” với tác dụng của thuốc, dẫn tới hiện tượng dung nạp – tức là phải dùng liều cao hơn để đạt cùng hiệu quả.

Theo các chuyên gia thần kinh, việc lạm dụng thuốc ngủ lâu ngày làm thay đổi cấu trúc hóa học của não, khiến hệ thần kinh bị ức chế, trí nhớ suy giảm, cảm xúc bất ổn và khả năng tự điều chỉnh giấc ngủ tự nhiên bị mất đi.

Những bệnh lý tiềm ẩn do lạm dụng thuốc ngủ

Rối loạn trí nhớ và khả năng nhận thức: Người lạm dụng thuốc ngủ thường than phiền rằng họ hay quên, khó tập trung, làm việc kém hiệu quả. Điều này do thuốc ảnh hưởng đến vùng hippocampus – nơi lưu trữ và xử lý trí nhớ ngắn hạn.

Trầm cảm và lo âu kéo dài: Một số loại thuốc ngủ có thể gây rối loạn dẫn truyền thần kinh serotonin và dopamine – các chất quyết định cảm xúc. Hậu quả là người dùng dễ rơi vào trạng thái buồn bã, mất hứng thú, lo âu hoặc trầm cảm.

Suy gan, suy thận: Do thuốc được chuyển hóa qua gan và thải qua thận, việc dùng thường xuyên có thể khiến hai cơ quan này bị quá tải, dẫn tới viêm gan, tổn thương thận hoặc tăng men gan.

Nguy cơ nghiện thuốc: Nhiều người sau một thời gian dùng thuốc ngủ không thể tự cai. Khi ngừng thuốc đột ngột, họ sẽ mất ngủ nặng hơn, run tay, hồi hộp, đổ mồ hôi, thậm chí co giật. Đây là hội chứng cai thuốc ngủ, rất nguy hiểm nếu không được theo dõi y khoa.

Tai nạn và té ngã: Một số người dùng thuốc ngủ buổi tối có thể bị mất thăng bằng, lú lẫn khi thức dậy giữa đêm, dẫn đến ngã, chấn thương, đặc biệt ở người cao tuổi.

Dấu hiệu nhận biết bạn đang lạm dụng thuốc ngủ

Phải tăng liều mới ngủ được.

Cảm thấy lo lắng, mệt mỏi khi quên uống thuốc.

Thường xuyên ngủ gà gật ban ngày, đầu óc lơ mơ.

Mất trí nhớ ngắn hạn, dễ cáu gắt hoặc chán nản.

Tự ý mua thuốc mà không có chỉ định của bác sĩ.

Nếu có những biểu hiện này, bạn nên ngừng việc tự ý sử dụng thuốc và tìm đến bác sĩ chuyên khoa tâm thần hoặc chuyên gia giấc ngủ để được tư vấn điều trị phù hợp.

Làm gì để ngủ ngon mà không cần thuốc?

Giữ giờ giấc cố định: Đi ngủ và thức dậy vào cùng khung giờ mỗi ngày, kể cả cuối tuần.

Hạn chế thiết bị điện tử: Tắt điện thoại, máy tính ít nhất 30 phút trước khi ngủ.

Tạo không gian thư giãn: Phòng ngủ yên tĩnh, ánh sáng dịu, nhiệt độ mát mẻ.

Tập thể dục nhẹ: Yoga, thiền, đi bộ giúp thư giãn cơ thể, cải thiện lưu thông máu.

Tránh chất kích thích: Cà phê, rượu, thuốc lá khiến hệ thần kinh hưng phấn, gây khó ngủ.

Ăn uống hợp lý: Không ăn quá no hoặc quá đói trước khi ngủ; có thể uống sữa ấm hoặc trà hoa cúc giúp dễ ngủ.

Khi nào nên dùng thuốc ngủ?

Thuốc ngủ chỉ nên dùng khi:

Bác sĩ kê đơn sau khi đánh giá nguyên nhân mất ngủ.

Người bệnh có rối loạn giấc ngủ nặng, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần.

Thời gian sử dụng ngắn hạn (thường dưới 2–4 tuần) và có kế hoạch giảm liều dần.

Tuyệt đối không tự mua, không chia sẻ thuốc cho người khác, và không phối hợp nhiều loại thuốc an thần nếu chưa được bác sĩ cho phép.

Giấc ngủ là liều thuốc tự nhiên giúp cơ thể phục hồi sau một ngày mệt mỏi. Nhưng khi quá phụ thuộc vào thuốc ngủ, chúng ta vô tình đánh mất khả năng tự điều hòa của cơ thể. Lạm dụng thuốc không chỉ gây hại cho thần kinh, gan, thận mà còn dẫn đến trầm cảm, nghiện thuốc và suy giảm trí nhớ.

Vì vậy, hãy dùng thuốc đúng cách, ưu tiên thay đổi lối sống và tìm đến bác sĩ chuyên khoa khi mất ngủ kéo dài – để có được giấc ngủ sâu, tự nhiên và an toàn.