Ngày 10/9 tại Hà Nội, Liên hiệp Hội Việt Nam (LHHVN) đã tổ chức hội thảo góp ý Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định số 80/2020/NĐ-CP (gọi tắt là Dự thảo Nghị định) về quản lý và sử dụng viện trợ không hoàn lại không thuộc hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) của cơ quan, tổ chức, cá nhân nước ngoài dành cho Việt Nam.

Kịp thời tháo gỡ những khó khăn, rào cản

Phát biểu khai mạc hội thảo, Phó Chủ tịch LHHVN Phạm Ngọc Linh cho biết, thực tiễn 5 năm qua cho thấy Nghị định 80/2020/NĐ-CP đã góp phần tạo cơ sở pháp lý trong quản lý viện trợ phi ODA. Tuy nhiên, còn nhiều bất cập: chưa phân định rõ giữa viện trợ và hợp tác nghiên cứu, thủ tục phê duyệt còn kéo dài, thẩm quyền chưa rõ ràng, một số nội dung chồng chéo với các luật khác.

Phó Chủ tịch Phạm Ngọc Linh cũng gợi mở một số vấn đề đặt ra cần sự góp ý, thảo luận của đại biểu tại hội thảo như công tác phân định rõ giữa viện trợ phi ODA và hợp tác nghiên cứu, dịch vụ, thuê khoán quốc tế; cơ chế phân cấp, giao quyền tự chủ cho tổ chức KH&CN, cơ sở giáo dục đại học đã đủ mạnh và khả thi chưa? Quy trình thẩm định, phê duyệt có thực sự tinh gọn, minh bạch, hiệu quả? Làm thế nào để thu hút viện trợ có chọn lọc, gắn với nhu cầu KH&CN và bảo đảm an ninh quốc gia? Giải pháp hài hòa giữa quản lý chặt chẽ và khuyến khích đổi mới sáng tạo, tránh tư duy “không quản được thì cấm”?

Tại hội thảo, các đại biểu đều cho rằng, việc xây dựng Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 80/2020/NĐ-CP là rất cần thiết và kịp thời; nhằm thực hiện và thống nhất quan điểm lãnh đạo và chỉ đạo xuyên suốt của Đảng và Nhà nước tại Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Chỉ thị số 49-CT/TW ngày 28/6/2025 về công tác phi chính phủ nước ngoài và các văn bản quy phạm pháp luật khác.

Việc xây dựng Dự thảo Nghị định này sẽ kịp thời tháo gỡ những khó khăn, rào cản trong thực tiễn triển khai, cụ thể như chưa phân định rõ nguồn vốn ODA hay không thuộc ODA; quy trình thẩm định phải xin ý kiến tất cả các Bộ không phân biệt quy mô, tạo gánh nặng hành chính cho một số Bộ/ngành cũng như làm giảm động lực vận động, thu hút nguồn vốn viện trợ nước ngoài không hoàn lại của các cơ quan, tổ chức trong nước.

Dự thảo Nghị định có nhiều điểm tích cực

Theo bà Nguyễn Thị Thanh Huyền - Phó Trưởng Ban Khoa học và Hợp tác Quốc tế LHHVN, Dự thảo Nghị định có nhiều điểm tích cực như việc phân cấp thẩm quyền rõ ràng, cụ thể và mạnh mẽ hơn; quy trình thẩm định và tham vấn ý kiến được rút gọn; phân định rõ nguồn vốn ODA và không thuộc ODA; quy trình phê duyệt điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung dự án trong quá trình thực hiện rõ ràng và đơn giản hơn; thời gian thẩm định dự án rút ngắn hơn; phân định rõ quy trình thẩm định, phê duyệt và thực hiện các hợp đồng dịch vụ, thỏa thuận hợp tác có phát sinh lợi nhuận; bỏ quy định về việc phê duyệt kế hoạch tổng thể; nâng quy mô dự án yêu cầu phải thành lập Ban Quản lý dự án…

Cũng tại hội thảo, nhiều ý kiến của các đại biểu tham dự hội thảo đã thẳng thắn chỉ ra những điểm còn bất cập trong Dự thảo Nghị định cần nghiên cứu, tiếp thu, chỉnh sửa cho hoàn thiện như: Tại phần Cơ sở chính trị của Tờ trình bổ sung thêm Quyết định 118-QĐ-TW ngày 22/8/2023 của Ban Bí thư về ban hành Quy chế tổ chức và hoạt động của hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ ở Trung ương; Tại mục b, khoản 3, Điều 2, đối tượng áp dụng cần bổ sung thêm đối tượng Hội quần chúng được Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ ở Trung ương (30 Hội) theo Quyết định 118-QĐ-TW ngày 22/8/2023 của Ban Bí thư về ban hành Quy chế tổ chức và hoạt động của hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ ở Trung ương.

Tại khoản 3, Điều 3 cần bổ sung thêm mục Cơ quan trung ương của các Hội quần chúng được Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ ở Trung ương; tại mục b và c, khoản 2, Điều 10. Trình tự, thủ tục thẩm định, phê duyệt văn kiện dự án, khoản viện trợ phi dự án; cần tách nội dung “Các khoản viện trợ có sử dụng vốn đối ứng từ ngân sách nhà nước hoặc các khoản viện trợ không sử dụng vốn đối ứng từ ngân sách nhà nước có trị giá viện trợ bằng hoặc lớn hơn 300.000 USD, cơ quan có thẩm quyền phê duyệt khoản viện trợ gửi bộ hồ sơ góp ý thẩm định đến Bộ Công an, Bộ Tài chính.” của mục c và chuyển lên mục b, khoản 2 Điều 10 để các cơ quan liên quan dễ hiểu và dễ thực hiện.

Tại khoản 8. Điều 13 Dự thảo Nghị định đang quy định cơ quan chủ quản phải thực hiện chế độ báo cáo định kỳ hàng năm và sáu tháng nhưng thời hạn báo cáo thì chỉ có thời hạn của báo cáo năm là ngày 15 tháng 02 của năm tiếp sau. Đề nghị giữ nguyên chế độ báo cáo của cơ quan chủ quản như quy định tại Nghị định 80/2020/NĐ-CP: thực hiện chế độ báo cáo định kỳ hàng năm về tình hình….., gửi Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan chậm nhất vào ngày 15 tháng 02 của năm tiếp sau.

Tại Điều 28, đề nghị bổ sung thêm về nhiệm vụ, quyền hạn của Bộ Tài chính "Tạo điều kiện bố trí ngân sách cho các cơ quan liên quan cũng như cơ quan chủ quản trong kiểm tra, giám sát việc thực hiện các dự án viện trợ nước ngoài không hoàn lại…"

Sau hội thảo, Ban tổ chức sẽ tập hợp các ý kiến góp ý xác đáng, xuất phát từ thực tiễn hoạt động của các cơ quan, tổ chức KH&CN, địa phương, cũng như kinh nghiệm triển khai dự án viện trợ. Các ý kiến sẽ gửi về Bộ Tài chính và Chính phủ góp phần hoàn thiện Tờ trình và Dự thảo Nghị định, bảo đảm vừa chặt chẽ về quản lý, vừa tạo thuận lợi để thu hút, sử dụng hiệu quả nguồn lực viện trợ quốc tế.