Sự ra đi của Nguyễn Đức Nhật Thuận ở tuổi 34 vì đột quỵ để lại nhiều thương tiếc, đồng thời nhắc nhở về mối nguy ngày càng hiện hữu của căn bệnh vốn không còn chỉ xảy ra ở người lớn tuổi.

Ông Nguyễn Đức Nhật Thuận - người sáng lập thương hiệu ẩm thực "Cà Mèn", được biết đến với hành trình "mang Quảng Trị đi muôn phương" - đột ngột qua đời tại TP.HCM, hưởng dương 34 tuổi. Đại diện thương hiệu xác nhận anh ra đi do đột quỵ.

Thông tin khiến nhiều người bàng hoàng và tiếc thương. Sự ra đi của anh không chỉ để lại tiếc thương trong cộng đồng sáng tạo trẻ, mà còn gợi nhắc về thực trạng đáng lo ngại của bệnh đột quỵ ở Việt Nam.

Mất mát đau lòng

Đột quỵ hiện vẫn là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ hai và là nguyên nhân hàng đầu khiến người trưởng thành bị tàn phế trên toàn thế giới. Mỗi năm, thế giới ghi nhận khoảng 12,2 triệu ca đột quỵ mới - tức trung bình cứ mỗi 3 giây lại có một người bị đột quỵ.

Tại Việt Nam, Thứ trưởng Y tế Trần Văn Thuấn cho biết dữ liệu từ Báo cáo Gánh nặng bệnh tật toàn cầu năm 2019 cho thấy đột quỵ là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong nhóm bệnh lý tim mạch, với hơn 135.000 ca tử vong mỗi năm.

Đáng chú ý, độ tuổi trung bình của bệnh nhân đột quỵ tại Việt Nam hiện chỉ khoảng 62 tuổi, thấp hơn gần 10 năm so với các quốc gia phát triển.

Tại Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai, Thạc sĩ, bác sĩ nội trú, Đinh Trung Hiếu, cho biết mỗi ngày đơn vị tiếp nhận 50-60 bệnh nhân nghi đột quỵ. Trong số đó, khoảng 90% được chẩn đoán xác định, số còn lại có triệu chứng tương tự song do bệnh lý khác.

"Khoảng 60 giường bệnh lúc nào cũng kín chỗ, tiếp nhận liên tục bệnh nhân từ khắp các tỉnh thành, phần lớn đều trong tình trạng nguy kịch", bác sĩ Hiếu chia sẻ với Tri Thức - Znews.

Tình trạng tương tự cũng diễn ra tại nhiều bệnh viện lớn khác. Bác sĩ Nguyễn Văn Thuyên, khoa Cấp cứu, Bệnh viện Thanh Nhàn (Hà Nội), cho hay những ngày gần đây, số ca đột quỵ, đặc biệt là đột quỵ mạch lớn, tăng rõ rệt, nhất là khi thời tiết chuyển lạnh đột ngột.

Theo ông, sự thay đổi nhiệt độ khiến mạch máu co thắt, huyết áp tăng đột ngột, dễ dẫn đến biến cố, đặc biệt ở người cao tuổi, người có bệnh nền tim mạch, người hút thuốc hoặc lạm dụng rượu bia.

Theo thống kê, tỷ lệ đột quỵ tại TP.HCM hiện khoảng 207 ca/100.000 dân, trong khi Hà Nội gần 169 ca/100.000 dân, những con số này không ngừng tăng trong những năm gần đây.

Hai dạng đột quỵ nguy hiểm nhất

Theo Bộ Y tế, đột quỵ được chia thành hai dạng chính. Thứ nhất là đột quỵ do tắc mạch máu não (còn gọi là nhồi máu não), chiếm khoảng 85% các ca. Bệnh xảy ra khi mạch máu não bị bít tắc do huyết khối, khiến vùng não bị ảnh hưởng không nhận đủ oxy và dưỡng chất, dẫn tới hoại tử tế bào.

Những yếu tố nguy cơ phổ biến gồm hút thuốc lá, cao huyết áp, béo phì, tăng cholesterol máu, tiểu đường, lạm dụng rượu bia và bệnh rung nhĩ.

Thứ hai là đột quỵ do chảy máu não, chiếm khoảng 15% các trường hợp. Dạng này xảy ra khi mạch máu não bị vỡ, gây chảy máu trong hoặc xung quanh não. Nguyên nhân thường gặp nhất là cao huyết áp không được kiểm soát.

Ngoài ra, các dị dạng hoặc phình mạch máu bẩm sinh cũng là yếu tố nguy cơ đáng kể. Theo các chuyên gia, việc kiểm soát huyết áp, duy trì cân nặng hợp lý, không hút thuốc và hạn chế rượu bia có thể giúp giảm đáng kể khả năng xảy ra biến cố.

Vì sao người trẻ ngày càng dễ bị đột quỵ?

Bác sĩ Đinh Trung Hiếu cho biết hiện tỷ lệ bệnh nhân trẻ bị đột quỵ tại Việt Nam dao động từ 10 đến 15% và đang tăng nhanh. Điều đáng lo ngại là phần lớn người trẻ đến viện muộn, bỏ lỡ thời gian vàng để can thiệp, khiến nguy cơ tử vong hoặc tàn phế vĩnh viễn rất cao.

Theo vị chuyên gia, có ba nhóm nguyên nhân chính. Nhóm thứ nhất là các bất thường bẩm sinh và di truyền như dị dạng mạch máu não, phình động mạch hoặc thông động - tĩnh mạch. Đây được coi là "quả bom hẹn giờ" trong cơ thể, có thể âm thầm tồn tại suốt nhiều năm và chỉ bùng phát khi đã quá muộn.

Nếu được phát hiện sớm thông qua kiểm tra sức khỏe định kỳ, người bệnh hoàn toàn có thể can thiệp, điều trị dự phòng và ngăn chặn nguy cơ đột quỵ từ sớm.

Nhóm thứ hai là sự trẻ hóa của các bệnh lý chuyển hóa như tăng huyết áp, đái tháo đường và rối loạn mỡ máu. Các bệnh này thường tiến triển âm thầm, không có triệu chứng rõ rệt, khiến nhiều người trẻ chủ quan.

Không ít người dù đã được chẩn đoán nhưng không tuân thủ điều trị, bỏ thuốc hoặc thay đổi lối sống nửa vời. Đây chính là nguyên nhân âm thầm dẫn đến đột quỵ sớm.

Các bác sĩ khuyến cáo mỗi phút trôi qua khi đột quỵ không được xử trí, khoảng 1,9 triệu tế bào não chết đi. Vì vậy, việc nhận biết sớm các dấu hiệu là yếu tố sống còn.

5 dấu hiệu nhận biết sớm đột quỵ (theo quy tắc FAST):

F (Face): Méo miệng, lệch mặt.
A (Arm): Yếu hoặc liệt tay chân một bên.
S (Speech): Nói khó, nói ngọng, không rõ lời.
T (Time): Gọi cấp cứu ngay - từng phút đều quý giá.

Ngoài ra, đau đầu dữ dội, chóng mặt, mất thăng bằng, nhìn mờ, rối loạn ý thức cũng là những dấu hiệu cảnh báo cần đi viện ngay.