Điện Kremlin chống “gia đình trị”

Cựu Bộ trưởng Quốc phòng Anatoly Serdyukov vào chính phủ Nga nhờ sự tiến cử của cha vợ là Thủ tướng Viktor Zubkov.

Nguyên cớ khơi ra vấn đề này là việc chỉ định Nikolai Merkushkin, con trai của cựu lãnh đạo nước Cộng hòa Mordovia ở trung tâm phần châu Âu của Nga và hiện là Thống đốc vùng Samara làm Phó Thủ tướng Mordovia.

Liên quan đến vụ việc này, lĩnh vực tổ chức-nhân sự của các bộ ngành của Nga sẽ tiến hành rà soát kiểm tra mọi mối hệ họ hàng của những ứng viên chuẩn bị được bổ nhiệm vào bất kỳ chức vụ quan trọng nào và sẽ đánh giá đặc biệt kỹ lưỡng chất lượng chuyên môn, nghiệp vụ của đương sự.

Việc bổ nhiệm ông Merkoushkin-con vào chức vụ Phó thủ tướng không phải là hành động  phạm pháp. Pháp luật Nga không cấm thân nhân quan chức giữ chức vụ cao. Nhưng ông Aleksei Merkushkin, 34 tuổi, chưa từng một ngày làm việc trong cơ quan nhà nước, còn công việc trong các tổ chức thương mại có vẻ không mang lại cho ông những kinh nghiệm quản lý nhà nước cần thiết. Trong bối cảnh như vậy, Phủ Tổng thống Nga nảy sinh nghi ngờ, phải chăng người con trai nhận được chức vụ Phó Thủ tướng Chính phủ khu vực, thuần túy là nhờ sự bảo trợ của người cha, chứ không phải nhờ khả năng phục vụ và giá trị riêng của bản thân. Đáng tiếc là trong lịch sử nước Nga đương đại những trường hợp như vậy không phải là hiếm.

Chuyên gia Boris Shmelev của Học viện Ngoại giao Liên bang Nga nhận xét: “Có lẽ một trong những tính năng tiêu cực nhất của xã hội hiện đại bộc lộ ở sự hình thành cấu trúc quyền lực của những nhóm thân tộc khác nhau, vận hành theo nguyên tắc gia đình trị và những ràng buộc tình cảm. Về thực chất, chúng ta đang nhận thấy tiến trình tư nhân hóa nhà nước, khi những thị tộc khác nhau chiếm quyền kiểm soát những khu vực nhất định hay lĩnh vực nhất định trong hoạt động nhà nước và bắt đầu sử dụng các cơ chế quốc gia phục vụ cho quyền lợi riêng. Đó là xu thế rất nguy hiểm và là một trong những nguyên nhân của tham nhũng”.

Một trong những vụ chống tham nhũng nổi tiếng nhất ở Nga hiện nay gắn với tên tuổi cựu Bộ trưởng Quốc phòng Anatoly Serdyukov. Ông Serdyukov vào chính phủ Nga nhờ sự tiến cử của cha vợ là ông Viktor Zubkov, khi ông này đang giữ chức Thủ tướng Nga.

Quan điểm của các chính trị gia và chuyên gia Nga về việc phân biệt “gia đình trị” và tham nhũng có phần khác nhau chứ không thống nhất. Thư ký báo chí của Tổng thống, ông Dmitry Peskov, cho rằng tham nhũng có gốc rễ sâu hơn, còn vấn đề gia tộc trong xã hội Nga hiện không quá nghiêm trọng. Giám đốc Quĩ thăm dò dư luận Levada Center, ông Lev Gudkov, cho rằng nguyên nhân xuất hiện “gia đình trị” là ở chỗ thiếu vắng người tài và các quan chức cấp cao đương nhiệm không biết dựa vào ai, ngoài những người thân tín nhất. Những người này tuy yếu kém, nhưng lại khá trung thành. Ông Gudkov nhận xét “gia đình trị” phát sinh khi quan hệ họ hàng và thân tộc là phương tiện đảm bảo sự trung thành, nhân nhượng, bảo đảm chống lại phản bội và thất thoát quyền lợi. Sau đó sẽ diễn ra sự phân phối tài sản-chức vụ giữa những "người của mình”.

Cuộc thảo luận tại điện Kremlin tổng kết khi bổ nhiệm, đề cử hay vận động hành lang cho thân nhân vào vị trí cao nào đó, các quan chức sẽ phải giải trình đầy đủ những lợi thế và khả năng của ứng cử viên này và tiến trình đó phải diễn ra minh bạch hơn.