Đây là loài bò sát đầu tiên được mô tả tại khu vực này sau một thập kỷ, đánh dấu bước tiến quan trọng trong nghiên cứu và bảo tồn đa dạng sinh học.
Phát hiện được công bố tháng 9/2023 tại Vườn Quốc gia Hoàng Liên (tỉnh Lào Cai). Loài rắn được đặt tên theo dân tộc H’Mông để tri ân những người dẫn đường đã đồng hành cùng nhóm nghiên cứu trong nhiều chuyến khảo sát từ năm 2017.
Với tên tiếng Anh là H’mong keelback snake, loài được phát hiện ở độ cao 2.600 m trên đỉnh Fansipan, trong khuôn khổ hợp tác nghiên cứu giữa Vườn Quốc gia Hoàng Liên, Hội Động vật học London, Tổ chức Indo-Myanmar Conservation và Bảo tàng Quốc gia Úc (2022 – 2027).
Rắn hoa cỏ H’Mông là loài thứ 32 thuộc giống Rhabdophis trên thế giới và là loài thứ 9 được ghi nhận tại Việt Nam. Việc bổ sung này cho thấy Hoàng Liên Sơn tiếp tục là một trong những địa điểm đa dạng sinh học của Đông Nam Á, đồng thời góp phần hoàn thiện dữ liệu khoa học về các loài bò sát tại Việt Nam.
Mẫu vật được mô tả là một cá thể đực trưởng thành, chiều dài thân 409 mm, đuôi dài 106 mm. Toàn thân có màu xám hồng, bụng nâu ánh sáng, mắt đen với đồng tử màu đồng nổi bật ở phần trên. Loài sở hữu các đặc điểm hình thái đặc trưng: 17–15 hàng vảy quanh thân, 151 hàng vảy bụng, 59 vảy dưới đuôi và 25 răng lá mía (hai chiếc trong cùng dài nhất).
Phân tích di truyền cho thấy loài mới có sự khác biệt khoảng 4% trên một đoạn gen ti thể so với các loài cùng giống. Đặc biệt, một mẫu vật thu thập tại Hồng Hà (Vân Nam, Trung Quốc) có trình tự gen trùng khớp với loài này, cho thấy phạm vi phân bố của rắn hoa cỏ H’Mông có thể vượt qua biên giới Việt Nam.
Ý nghĩa của phát hiện
Việc phát hiện rắn hoa cỏ H’Mông không chỉ bổ sung thêm một mắt xích trong hệ thống sinh học Việt Nam, mà còn phản ánh giá trị độc đáo của hệ sinh thái Hoàng Liên Sơn. Đây cũng là minh chứng cho vai trò của sự hợp tác quốc tế trong nghiên cứu và bảo tồn thiên nhiên.
Theo các chuyên gia, việc mô tả một loài mới sau 10 năm cho thấy dãy Hoàng Liên Sơn vẫn còn nhiều bí ẩn. Điều này nhấn mạnh sự cần thiết của các nghiên cứu dài hạn, đồng thời kêu gọi tăng cường các nỗ lực bảo vệ môi trường sống của những loài đặc hữu, trong bối cảnh tác động ngày càng rõ rệt của biến đổi khí hậu và hoạt động của con người.
Phát hiện mới trên “nóc nhà Đông Dương” mang ý nghĩa vượt ra ngoài một công bố khoa học đơn thuần. Nó nhắc nhở rằng thiên nhiên Việt Nam vẫn ẩn chứa vô vàn giá trị chưa được khám phá hết. Mỗi loài mới được ghi nhận không chỉ làm giàu thêm tri thức khoa học, mà còn là lời kêu gọi bảo tồn những “báu vật sống” đang ngày càng bị đe dọa.
