Câu chuyện về người được Gia Cát Lượng kỳ vọng sẽ thay mình gánh vác sơn hà, để lại nhiều tiếc nuối cho hậu thế.

Gia Cát Chiêm không phải người kế nghiệp của Gia Cát Lượng

Con trai ruột của Gia Cát Lượng là Gia Cát Chiêm, sau này là đại thần của Thục Hán. Trong dã sử có ghi chép Gia Cát Chiêm có một người em trai tên là Gia Cát Hoài. Và Gia Cát Quả là con gái của Gia Cát Lượng, xuất hiện trong Lịch đại thần tiên thông giám. Tuy nhiên do sử liệu không rõ ràng nên nhiều học giả nghi ngờ Gia Cát Hoài và Gia Cát Quả là nhân vật hư cấu. Do đó, Gia Cát Chiêm được coi là con trai duy nhất của Gia Cát Lượng.

Trong lịch sử Trung Quốc có câu "cha truyền con nối", vậy tại sao Gia Cát Chiêm là con ruột mà không được kế thừa sự nghiệp của cha? Thực ra, đây không phải là lỗi của Gia Cát Chiêm. Nguyên nhân chủ yếu là do Gia Cát Lượng đã gần 40 tuổi khi lấy vợ, mãi đến năm 46 tuổi mới có con. Và điều bất hạnh hơn nữa là khi Gia Cát Lượng qua đời, Gia Cát Chiêm mới 8 tuổi, còn quá nhỏ.

Trước khi lâm chung, Gia Cát Lượng đã viết "Giới Tử Thư" cho con trai Gia Cát Chiêm, mong con trai tu thân dưỡng tính, giữ gìn đạo đức tốt đẹp. Cho đến nay, bức thư này đã trở thành một tác phẩm kinh điển, sánh ngang với "Xuất Sư Biểu". Do Gia Cát Chiêm còn nhỏ tuổi và chưa được cha chỉ dạy đầy đủ nên không thể đảm đương trọng trách kế thừa sự nghiệp của cha.

Gia Cát Lượng hài lòng với Khương Duy

Ngay từ lần đầu gặp gỡ Khương Duy, Gia Cát Lượng đã đánh giá rất cao, cho rằng ông không hề kém cạnh Mã Lương. Không chỉ vậy, Khương Duy còn là người có lòng trung thành và chính trực, tinh thông binh pháp. Lời khen của Gia Cát Lượng cho thấy Khương Duy chiếm vị trí quan trọng trong lòng ông, một thiên tài quân sự hiếm có, vừa mưu lược vừa dũng cảm.

Khương Duy đầu quân cho nhà Thục Hán, Gia Cát Lượng bắt đầu đặt nhiều kỳ vọng và coi trọng ông. Sau khi Gia Cát Lượng qua đời, Khương Duy kế thừa chức vị Thừa tướng, tiếp tục gánh vác sự nghiệp "phục hưng nhà Hán, khôi phục kinh đô cũ".

Tuy nhiên, dù hết lòng kế thừa di nguyện của Gia Cát Lượng và phấn đấu vì sự phục hưng của Thục Hán, Khương Duy cuối cùng vẫn không thành công, thậm chí còn bị sỉ nhục sau khi chết. Tương truyền, sau khi ông mất, thi thể bị ngũ mã phanh thây, gan bị móc ra.

Nhân tài kiệt xuất được Gia Cát Lượng dày công bồi dưỡng

Ngoài Gia Cát Chiêm, trước Khương Duy, Gia Cát Lượng cũng từng dày công bồi dưỡng một nhân tài trẻ tuổi khác, đó là Gia Cát Kiều. Tuy là con nuôi nhưng dưới sự dạy dỗ tận tình của Gia Cát Lượng, Gia Cát Kiều tài hoa xuất chúng, rất được ông yêu quý và coi trọng.

Gia Cát Kiều tên thật là Trọng Thận, là con trai của Gia Cát Cẩn, anh trai Gia Cát Lượng. Vì Gia Cát Lượng những năm đầu không có con, ông quyết định nhận nuôi Gia Cát Kiều. Gia Cát Cẩn đồng ý và gửi con trai sang Thục Quốc, trở thành con nuôi của Gia Cát Lượng. Gia Cát Lượng coi Gia Cát Kiều như con ruột, đặt nhiều kỳ vọng và nuôi dạy ông như người kế nghiệp của mình. Gia Cát Lượng đã đổi lại tên tự của Gia Cát Kiều để xác định quyền nối dõi, quản giáo nghiêm khắc.

Để thể hiện sự coi trọng đối với Gia Cát Kiều, ngay từ đầu Gia Cát Lượng đã phong cho ông chức vụ quan trọng là Phò mã Đô úy. Điều này không chỉ là vinh dự cho Gia Cát Kiều mà còn thể hiện địa vị đặc biệt của ông trong chính quyền Thục Hán. Việc được hứa hôn với con gái của Lưu Thiện càng cho thấy vị trí đặc biệt của ông trong lòng Gia Cát Lượng.

Để Gia Cát Kiều trở thành người kế nghiệp xuất sắc, Gia Cát Lượng không ngại áp dụng phương pháp giáo dục nghiêm khắc, đích thân truyền dạy binh pháp và cách trị quốc cho ông. Ông đặc biệt cử Gia Cát Kiều ra tiền tuyến gian khổ, sắp xếp cho ông cùng các binh sĩ chiến đấu, rèn luyện tính cách kiên cường và bản lĩnh vững vàng.

Gia Cát Lượng có gửi thư cho anh trai để nói về việc này: "Kiều vốn đáng được về Thành Đô, song nay con em chư tướng đều làm việc chuyển vận, thiết nghĩ phải nên cùng mọi người chung vinh nhục. Nay sai Kiều đốc lĩnh năm sáu trăm binh lính, cùng con em chư tướng chuyển vận ở Cốc Trung."

Không chỉ vậy, Gia Cát Lượng còn đích thân dẫn Gia Cát Kiều tham gia các trận đánh Bắc phạt. Đây không chỉ là sự kiểm tra năng lực của Gia Cát Lượng đối với ông mà còn là kỳ vọng vào việc ông sẽ kế thừa sự nghiệp của cha mình.

Tuy nhiên, số phận trớ trêu, Gia Cát Kiều lâm bệnh qua đời vào năm 228 khi mới 25 tuổi. Đây là một cú sốc lớn đối với Gia Cát Lượng, tâm huyết cả đời chưa kịp kết trái.

Theo Tam quốc chí thì Gia Cát Kiều mất năm Kiến Hưng nguyên niên (223), nhưng sự kiện Gia Cát Lượng đến Hán Trung diễn ra vào năm 227. Học giả thời Thanh là Hà Trác, Tiền Đại Chiêu đã chỉ ra lỗi này. Hà Trác cho rằng năm Gia Cát Kiều mất là năm Kiến Hưng thứ 6 (228). Các bản Tam quốc chí chú được xuất bản về sau đã sửa lại. Gia Cát Kiều không xuất hiện trong tiểu thuyết Tam quốc diễn nghĩa của La Quán Trung.