Trước việc tại Lào ghi nhận 3 trường hợp có kết quả dương tính với virus bại liệt tuýp 1 biến đổi gen có nguồn gốc từ vắc xin, có nguy cơ xâm nhập vào Việt Nam rất cao, Bộ Y tế đã tổ chức họp trực tuyến toàn quốc chỉ đạo phòng chống.

Ổ dịch bại liệt tại Lào, nguy cơ xâm nhập vào Việt Nam rất cao

Sáng 13/12, Bộ Y tế tổ chức Hội nghị trực tuyến toàn quốc về công tác phòng, chống bệnh bại liệt – căn bệnh từng được Việt Nam thanh toán từ năm 2000 nhưng hiện đứng trước nguy cơ quay trở lại.

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương cho biết, nhiều năm qua nhờ việc triển khai tiêm chủng vắc xin bại liệt trong chương trình tiêm chủng mở rộng, theo đó trên 95% trẻ em được tiêm, uống vắc xin bại liệt trong nhiều năm,, Việt Nam không ghi nhận ca mắc bại liệt nào.

Thành tựu này giúp nước ta được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công nhận thanh toán bệnh bại liệt từ năm 2000 và duy trì trạng thái không ghi nhận ca bệnh suốt 25 năm.

Tuy nhiên, diễn biến tình hình bệnh bại liệt tại Lào hiện đang phức tạp, cụ thể tại tỉnh Savannakhet của Lào đã ghi nhận 1 trường hợp trẻ liệt mềm cấp vào cuối tháng 8 và 2 trường hợp trẻ khỏe mạnh tiếp xúc với trẻ liệt mềm cấp có kết quả dương tính với vi rút bại liệt týp 1 biến đổi gen có nguồn gốc từ vắc xin (VDPV1) vào đầu tháng 10. Ngày 17/10, Lào đã công bố dịch bại liệt toàn quốc.

Thứ trưởng Nguyễn Thị Liên Hương nêu rõ, WHO coi ổ dịch tại Lào là ổ dịch của khu vực và khuyến cáo các nước có chung biên giới với Lào cùng triển khai các biện pháp đáp ứng chống dịch. WHO cảnh báo nguy cơ xâm nhập bại liệt vào Việt Nam là rất cao và hiện hữu.

Theo Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế), Việt Nam đang đối mặt với hàng loạt yếu tố nguy cơ khiến khả năng xâm nhập của virus tăng cao. Trong đó, đáng chú ý nhất là lưu lượng di chuyển lớn giữa Việt Nam – Lào, điều kiện vệ sinh môi trường nhiều nơi còn bất cập; ảnh hưởng của mưa lũ kéo dài trong năm; cộng với nhu cầu đi lại, giao thương tăng mạnh khi Tết Nguyên đán cận kề. Những yếu tố này làm gia tăng nguy cơ virus bại liệt xâm nhập và lan rộng nếu không được kiểm soát chặt chẽ.

Theo bà Hương, trong thời gian qua, Bộ Y tế đã tích cực, khẩn trương chỉ đạo các đơn vị thuộc, trực thuộc Bộ Y tế, các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chủ động công tác phòng, chống bệnh bại liệt như tăng cường giám sát các trường hợp liệt mềm cấp; tăng cường hoạt động tiêm chủng thường xuyên nhằm duy trì và nâng cao tỷ lệ miễn dịch trong cộng đồng; tổ chức đánh giá nguy cơ và nâng cao năng lực về xét nghiệm...

Các tỉnh, thành phố được yêu cầu xây dựng kế hoạch ứng phó theo phương châm “4 tại chỗ”, đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức, rà soát nguồn lực và triển khai tiêm chủng bù, tiêm vét cho nhóm trẻ chưa được tiêm đủ liều.

Việt Nam tăng cường giám sát, chủ động phòng bệnh bằng vắc xin

Đại diện WHO tại Việt Nam cho biết, cuộc họp lần thứ 43 của Ủy ban Khẩn cấp về Điều lệ Y tế Quốc tế về bại liệt do Tổng Giám đốc WHO triệu tập tháng 10/2025 kết luận rằng, nguy cơ lây lan quốc tế của virus này vẫn tiếp tục là một vấn đề y tế khẩn toàn cầu. Các khu vực đã loại trừ bại liệt vẫn bị ảnh hưởng bởi các đợt bùng phát dịch bại liệt do các chủng virus biến đổi gen gây ra như khu vực châu Âu có nhiều quốc gia có dịch năm 2024-2025; khu vực Tây Thái Bình Dương có Indonesia, Papua New Guinea bùng phát năm 2022-2025, Lào bùng phát năm 2025.

Riêng tại Việt Nam, WHO cảnh báo khoảng trống miễn dịch do tỷ lệ tiêm chủng bại liệt chưa đạt chỉ tiêu, hệ thống giám sát liệt mềm cấp trong một số năm gần đây chưa đạt chỉ tiêu, giám sát môi trường đã tạm dừng hoạt động từ tháng 12/2023. WHO khuyến nghị Việt Nam ứng phó dịch theo cách tiếp cận khu vực. Cụ thể, triển khai khẩn chiến dịch tiêm chủng bổ sung bOPV tại các tỉnh có nguy cơ cao và tăng cường tiêm bù, tiêm vét bOPV/IPV tại các tỉnh còn lại.

Song song với việc xây dựng kế hoạch chuẩn bị và ứng phó dịch bại liệt toàn quốc bao gồm tiêm chủng, giám sát và xét nghiệm, Việt Nam cần rà soát 1-2 tuần/lần những trường hợp nghi ngờ, lấy mẫu các trường hợp liệt mềm ở trẻ từ 15 tuổi trở xuống để xét nghiệm…

Bên cạnh đó, Việt Nam cần khôi phục các điểm giám sát môi trường tại miền Bắc và mở rộng tới các khu vực nguy cơ cao; đảm bảo đủ vật tư xét nghiệm cho giám sát và xét nghiệm, giám sát môi trường. Ngoài ra, nước ta tăng cường phối hợp xuyên biên giới với Lào và hợp tác với các đối tác toàn cầu để chủ động phòng bệnh; chia sẻ thông tin kịp thời với WHO, mạng lưới bại liệt toàn cầu để nhận được hỗ trợ kịp thời cho quốc gia và khu vực.

Theo WHO cảnh báo, trẻ không được sử dụng vắc xin phòng bại liệt nếu mắc bệnh sẽ rất nguy hiểm và có thể để lại di chứng liệt, tàn tật suốt đời. Vì vậy, việc chủ động phòng bệnh bằng vắc xin cho trẻ em là vô cùng cần thiết để ngăn ngừa căn bệnh này.

Tiêm chủng là giải pháp phòng ngừa chủ động và hiệu quả nhất. Hiện nay, chương trình tiêm chủng mở rộng đang sử dụng song song hai loại vắc xin: OPV (dạng uống, sống giảm độc lực) và IPV (dạng tiêm, bất hoạt). Trẻ nhỏ cần được uống OPV và tiêm IPV đúng lịch để đạt miễn dịch bền vững, ngăn chặn nguy cơ lây nhiễm. Các chuyên gia khuyến cáo, nếu tiêm đủ liều, vắc xin có thể bảo vệ đến 99% khỏi nguy cơ liệt do vi rút Polio.

Ngành y tế sẽ tập trung tuyên truyền đến người dân về tầm quan trọng của việc tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch các loại vắc xin phòng bệnh trong chương trình tiêm chủng mở rộng, trong đó có vắc xin phòng bệnh bại liệt.

Đồng thời, các trạm y tế phường, xã rà soát các đối tượng trong độ tuổi tiêm chủng về tỷ lệ uống vắc xin và tỷ lệ tiêm vắc xin phòng bệnh bại liệt nhằm bảo đảm đủ liều vắc xin chứa thành phần bại liệt theo quy định; khẩn trương rà soát tiền sử tiêm chủng, tổ chức tiêm chủng vắc xin phòng bại liệt (IPV, bOPV) cho các trường hợp chưa uống/tiêm hoặc uống/tiêm chưa đủ liều, đặc biệt tại khu vực có nguy cơ cao; đẩy mạnh tiêm chủng thường xuyên cho các đối tượng trong chương trình tiêm chủng mở rộng đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Tiếp tục rà soát các trẻ là đối tượng tiêm chủng mở rộng năm 2024 chưa được tiêm chủng hoặc chưa tiêm chủng đủ liều để tổ chức tiêm bù liều các vắc xin trong chương trình tiêm chủng mở rộng trong tháng 12/2025. Đẩy nhanh tiến độ triển khai kế hoạch kiểm tra tiền sử và tiêm chủng bù 2 liều cho trẻ nhập học tại các cơ sở giáo dục mầm non, tiểu học, trên địa bàn đảm bảo hoàn thành kiểm tra tiền sử và tiêm chủng bù liều trong tháng 12/2025. Ngành y tế sẽ cung ứng đủ vắc xin trong chương trình tiêm chủng mở rộng theo nhu cầu của các phường, xã.