Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh cho biết, đơn vị vừa phẫu thuật nội soi lấy u bã thức ăn thành công cho cụ bà 95 tuổi ở Thái Nguyên bị tắc ruột non do ăn cơm với trám.

Điều trị viêm ruột không khỏi phải phẫu thuật lấy u bã thức ăn

Cụ Sinh, 95 tuổi, ăn cơm với trám khi nhà bị cô lập trong lũ lụt, gần một tháng sau phát hiện ruột tắc do bã thức ăn không tiêu hóa, phải phẫu thuật nội soi cấp cứu.

Khu vực nhà cụ Sinh ở Thái Nguyên bị ngập nặng hồi tháng 10, không mua được thực phẩm tươi, cụ ăn cơm với trám ngâm mắm. Được một tuần, cụ Sinh thấy bụng đau, tiêu chảy, tự uống thuốc berberin tại nhà thì bị táo bón, buồn nôn.

Cụ tới bệnh viện địa phương khám, được chẩn đoán viêm ruột, điều trị kháng sinh hết đợt 10 ngày, xuất viện về nhà nhưng vẫn đau quặn bụng, buồn nôn, nôn ra dịch xanh bẩn, được gia đình đưa tới Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội để khám và điều trị chuyên sâu.

ThS.BSCKII Lê Văn Lượng, Khoa Ngoại tổng hợp, cho biết phim chụp X-quang ổ bụng của cụ Sinh phát hiện mức nước-hơi (tình trạng dịch và khí bị ứ trệ trên các quai ruột tắc giãn tạo ra các hình ảnh trên phim X-quang chụp bụng với mức nước phía dưới và hình hơi hình vòm phía trên). Phim chụp CT thấy khối bã thức ăn làm đoạn giữa ruột non giãn nghiêm trọng 4,4 cm, gây tắc ruột cơ học.

Bác sĩ Lượng cho biết tắc ruột có nhiều nguyên nhân phổ biến như thoát vị, dính ruột sau mổ, lồng ruột hoặc có khối u ruột. Cụ Sinh bị tắc ruột do bã thức ăn hình thành trong dạ dày không tiêu hóa hết và tích tụ tại ruột non, là nguyên nhân hiếm gặp, chỉ chiếm 0,4-4% tổng số ca tắc ruột.

Bệnh xảy ra do sự kết hợp nhiều yếu tố thuận lợi và hiếm gặp cùng lúc: Bệnh nhân lớn tuổi, răng yếu, giảm tiết dịch dạ dày và ruột non làm chức năng tiêu hóa tổng thể suy giảm. Bệnh nhân ăn trám – một loại thực phẩm giàu chất xơ, nhựa và tannin, dễ gây kết tủa, vón cục làm tắc ruột – ăn liên tục nhiều ngày, chỉ nằm một chỗ, không đi lại vận động do nhà bị cô lập trong bão lũ làm giảm nhu động dạ dày và ruột, càng làm tình trạng trở nặng.

Theo bác sĩ Lượng, cụ Sinh được điều trị nội khoa tích cực sau một ngày không đỡ, tình trạng tắc ruột tiến triển có nhiều nguy cơ nên cần làm các xét nghiệm cần thiết để phẫu thuật nội soi cấp cứu.

Ngay khi có chỉ định phẫu thuật, cụ Sinh được gây mê nội khí quản, mở đường mổ nhỏ, sử dụng 3 trocar vào ổ bụng, tiếp cận đoạn ruột bị tắc đã xác định trước trên phim chụp cắt lớp CT. Bác sĩ Lượng phẫu tích, đưa quai ruột tắc ra ngoài thành bụng, mở đường mổ 4 cm để lấy bã thức ăn ra ngoài, khâu lại ruột non và đóng vết mổ.

Theo bác sĩ Lượng, ngày nay phẫu thuật nội soi mang lại nhiều lợi ích cho người bệnh: nhanh hồi phục, ít đau, giảm nguy cơ nhiễm trùng, thời gian nằm viện ngắn, thẩm mỹ. Phẫu thuật nội soi sẽ đánh giá tốt được tình trạng ổ bụng, vị trí tắc bã thức ăn, mức độ quai ruột giãn, kiểm soát toàn bộ ổ bụng, lằn ruột, khâu đánh dấu quai có bã thức ăn.

Chụp CT bụng sẽ xác định mức độ tắc giãn, số lượng bã thức ăn, vị trí tắc, các biến chứng tắc ruột, phương án can thiệp trước mổ tuy nhiên việc kiểm soát toàn bộ tình trạng ổ bụng trong mổ là một nguyên tắc bắt buộc mà đây là ưu việt của phẫu thuật nội soi như tình trạng các quai ruột cũng như giúp chẩn đoán phân biệt với các nguyên nhân khác: tắc ruột dính, dây chằng, u, túi thừa, xoắn ruột….

Nhờ vậy, hậu phẫu cụ Sinh đau ít, không còn đau quặn bụng, không buồn nôn. Sau một ngày, cụ đã có thể vận động trên giường ngay ngày hôm sau, tránh nguy cơ hình thành huyết khối gây thuyên tắc phổi, đột quỵ, nhồi máu cơ tim.

Ngày thứ hai, cụ Sinh đã đi lại được, tự vệ sinh cá nhân. Cuối ngày bệnh nhân có trung tiện, bắt đầu ăn cháo loãng. Theo dõi thêm ba ngày không có dấu hiệu nhiễm trùng, rò ruột – một trong những nguy cơ nguy hiểm nhất với những trường hợp như bệnh nhân này – cụ Sinh được xuất viện về nhà.

Nhiều nguyên nhân gây tắc ruột non, cần chú ý trong ăn uống

Bác sĩ Lượng cho biết tắc ruột non cơ học là tình trạng thường gặp do u, polyp, túi thừa Meckel, lao ruột, lồng ruột, xoắn ruột, do thoát vị và dính ruột sau mổ. Tắc ruột non do bã thức ăn hiếm gặp, nhưng có thể xảy ra khi bệnh nhân ăn nhiều thức ăn giàu chất xơ như cần tây, bí ngô, vỏ nho, quả mận khô, đặc biệt quả hồng là yếu tố nguy cơ gây hình thành bã thức ăn.

Ở Việt Nam có thêm các quả chát, nhiều nhựa, chất xơ thô, lớn, khó tiêu hóa như quả hồng, hồng xiêm, quả sung, quả bứa, tai chua, quả trám, măng, mít, múi cam cũng gây nguy cơ tắc ruột do bã thức ăn.

Bác sĩ Lượng khuyến cáo người già, có chức năng tiêu hóa suy giảm, ít vận động, nên ăn đồ mềm, lỏng, dễ tiêu, ăn nhiều bữa, rau nên thái nhỏ, rau non, nhai kỹ trước khi nuốt, hạn chế ăn thực phẩm có nhiều chất xơ lớn, thô khó tiêu, hạn chế hoặc ăn vừa đủ trái cây có nhựa, chất chát.

Người trẻ vận động quá nhiều, làm việc hoặc tập luyện nặng trong điều kiện nóng nực dẫn đến mất nước qua mồ hôi, uống bù nước không đủ, lười uống nước gây giảm tiết dịch đường tiêu hóa, tăng tái hấp thu nước, điện giải, cũng là nguy cơ hình thành bã thức ăn gây tắc ruột, nên cần uống nhiều nước, bù đủ điện giải.