5 trở ngại đối với hòa bình ở Syria

Quân nổi dậy Syria tuần tra trên phố.

Cuối tháng tới, chính phủ Assad và quân nổi dậy Syria dự kiến sẽ gặp nhau tại một hội nghị nhằm thảo luận về việc thành lập một chính phủ chuyển tiếp và chấm dứt cuộc nội chiến bằng giải pháp chính trị.

Tuy nhiên, một kế hoạch tương tự từng được cả hai bên và một số nước liên quan tán thành. Hội nghị ở Geneva năm ngoái đã chết yểu”, sau những cuộc giao tranh ác liệt ở Syria.

Do đó, một câu hỏi đặt ra là liệu hội nghị tổ chức cuối tháng 6 có tránh được thất bại?

Theo các chuyên gia hàng đầu của Nga về các vấn đề Trung Đông có 5 trở ngại đe dọa hòa bình của Syria.

Hòa bình ở Syria chắc chắn sẽ đòi hỏi chế độ cầm quyền hiện nay phải từ bỏ một phần đáng kể quyền lực – không chỉ Tổng thống Bashar Assad mà còn nhiều lãnh đạo quân đội và an ninh cũng sẽ phải chấp nhận khả năng từ bỏ địa vị hiện nay. Tuy nhiên, Tổng thống Assad luôn khẳng định không bao giờ từ bỏ quyền lực và không gì có thể lay chuyển được ông, nhà phân tích Vladimir Akhmedov ở Viện Nghiên cứu phương Đông thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga nhấn mạnh.

Một thực tế là hiện nay, trong lực lượng đối lập Syria có một lực lượng đông đảo các chiến binh thánh chiến Hồi giáo nước ngoài được đào tạo chuyên nghiệp, bài bản. Bên cạnh một số nhóm Hồi giáo ôn hòa như Mặt trận Giải phóng Syria có khả năng đối thoại và thỏa thiệp vẫn tồn tại các nhóm theo đường lối cứng rắn như Mặt trận Al-Nusra có liên hệ với nhóm khủng bố al-Qaeda hoặc Mặt trận Hồi giáo Syria, muốn Tổng thống Assad phải chết và thiết lập luật Hồi giáo tại nước này. Do đó, họ không thích thỏa hiệp.

Theo nhà phân tích Boris Dolgov, cũng thuộc Viện Nghiên cứu phương Đông, những kẻ cực đoan chỉ có thể bị loại bỏ tận gốc nếu phái ôn hòa trong lực lượng nổi dậy và phe chính phủ đạt được sự nhất trí và đồng thuận. Tuy nhiên, giữa 2 bên vẫn đang duy trì tình trạng thù địch sâu sắc.

Quân nổi dậy Syria chốt ở thị trấn Ras al-Ayn cuối năm ngoái.

Ban đầu, tháng 3/2011, cuộc khủng hoảng Syria bắt đầu như là một phong trào chính trị hòa bình kêu gọi chuyển đổi dân chủ và phái ôn hòa vẫn chiếm ưu thế ở phe đối lập. Đặc biệt, thời điểm đó, phái ôn hòa là lực lượng đông đảo và mạnh trong Liên minh quốc gia Syria (SNC), tổ chức được 20 quốc gia phương Tây và Arập (trong đó có Mỹ, Pháp, Đức Qatar và Saudi Arabia) công nhận là đại diện cho nhân dân Syria.

Tuy nhiên, sau này khi cuộc khủng hoảng Syria bắt đầu lan rộng và biến thành nội chiến đẫm máu, phái ôn hòa trong phe đối lập bị mất dần quyền lực và thay vào đó là sự nổi của các nhóm Hồi giáo cực đoan chủ chiến.

Do đó, hội nghị tháng 6 muốn thành công, một yếu tố quan trọng là phái ôn hòa cần phải giành lại được vị thế đáng kể trong phe đối lập. Sẽ không thể có một cuộc đàm phán thành công, nếu thiếu đi sự nhất trí và đồng lòng của các tổ chức đối lập đa dạng ở bên trong SNC.

Syria hiện là đồng minh chính của Iran ở Trung Đông và phong trào Hezbollah ở Lebanon. Điều này có nghĩa là Iran và kẻ thù địa chính trị của Tehran đều có liên quan nhất định tới cuộc xung đột tại đây.

Các dân quân Hezbollah đang chiến đấu bảo vệ Tổng thống Assad và theo nhiều nguồn tin, Iran đã đưa các thành viên của Vệ binh Cách mạng gia nhập đội quân chính phủ Syria. Ngoài ra, truyền thông phương Tây, 120.000 tình nguyện viên ở Iran đã sẵn sàng đến Syria giúp Tổng thống Assad đánh bại quân nổi dậy.

Phần lớn các quốc gia trong tổng số 22 nước thành viên của Liên đoàn Arập do  chính phủ của người Hồi giáo dòng Sunni lãnh đạo (và đối địch với chính quyền Shiite ở Iran). Một số nước thành viên của Liên đoàn Arập bị cáo buộc cung cấp vũ khí cho phe đối lập Syria và chủ yếu cho các chiến binh thánh chiến. Các nước này khó lòng ủng hộ kế hoạch có mục đích loại bỏ các gốc tôn giáo cực đoan, ủng hộ nhóm ôn hòa cho dù họ có thể được kêu gọi không can thiệp nhiều vào công việc nội bộ của Syria.

Mỹ và Liên minh châu Âu đang hỗ trợ quân nổi dậy Syria từ vũ khí, xe bọc thép cho tới thuốc chữa bệnh và các thiết bị thông tin liên lạc. Việc vũ trang công khai cho kẻ thù của Tổng thống Assad được xem là “kế hoạch B” của phương Tây trong trường hợp các cuộc đàm phán sắp tới thất bại.

5. Bản chất bạo lực của cuộc xung đột Syria

Cường độ và bản chất bạo lực ở Syria, theo một nhà phân tích, hiện “chẳng khác gì thời trung cổ”. Hầu hết các vụ bạo lực tàn khốc, đáng lên án ở Syria do các phần tử thánh chiến nước ngoài gây ra và một phần khác do các nhóm tội phạm nguy hiểm trốn khỏi nhà tù thực hiện.

Chẳng hạn, vụ một thành viên phe nổi dậy Syria ăn tim kẻ thù đầu tháng này đã gây sốc đối với dư luận toàn thế giới. Kẻ ăn thịt đồng loại giải thích hành vi thú tính của mình xuất phát từ sự phẫn nộ và căm giận đối với chế độ Assad.

“Đất nước này bị nhấn chìm trong bạo lực”, nhà phân tích Irina Zvyagelskaya thuộc Viện quan hệ quốc tế nhà nước Moscow nhấn mạnh

Nếu muốn ngăn chặn xung đột và bạo lực tiếp diễn ở Syria, có thể cần đến sự can thiệp mạnh mẽ từ bên ngoài dưới hình thức triển khai các lực lượng giữ gìn hòa bình. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, cả Moscow lẫn Washington và những quốc gia đóng vai trò thúc đẩy hòa bình có vẻ không sẵn sàng gửi quân tới Syria.