Sức mạnh xe tăng hạng nặng nổi nhất Liên Xô sau 1945

Xe tăng hạng nặng IS-3 (Iosef Stalin hay Josef Stalin JS-3) là sự nối tiếp của dòng xe tăng hạng nặng IS rất thành công của Liên Xô trong Chiến tranh Thế giới thứ 2. Tháng 10/1944, mẫu thiết kế mang tên “Đề án 703” được trình lên tướng Zhukov và Vasilevski, họ báo cáo lên nguyên soái Stalin về mẫu xe tăng mới và được Stalin chấp nhận đưa vào biên chế với tên gọi IS-3.

So với IS-2, IS-3 thực sự là một thiết kế mới hoàn toàn. Tháp pháo mới của IS-3 tròn, vát nghiêng tối đa giúp khả năng chống chịu đạn xuyên giáp đối phương tốt hơn hẳn bất kì thiết kế tháp pháo nào trước đó, khả năng bảo vệ của nó giờ đây tương đương 250mm giáp thép ở chỗ dày nhất (ở IS-2 chỉ có 100mm) trong khi không gian bên trong cho kíp xe được tăng thêm chứ không hề bị rút bớt.

Thân xe cũng được vát nghiêng, đặc biệt là ở giáp trước, giúp giảm khối lượng xe đồng thời gia cố giáp mặt trước hỏa lực đối phương. Có thể nói, bắn vào mặt trước của IS-3 với hầu hết vũ khí chống tăng thời bấy giờ là vô vọng. Dày, nghiêng nhưng IS-3 vẫn theo truyền thống của tăng Liên Xô, đó là thấp (chỉ 2,45m) để khó bị phát hiện và tiêu diệt.

Hỏa lực thì giống như IS-2, xe tăng hạng nặng IS-3 cũng sử dụng pháo bán tự động D-25T cỡ 122mm, tốc độ bắn giờ đây đạt khoảng 2-3 viên/phút, cơ số đạn 28 viên với cấu hình thông thường là 18 viên đạn pháo nổ mảnh, 8 viên đạn xuyên giáp. Bên cạnh đó là súng máy SGM 7,62mm có 756 viên đạn và DShK 12,7mm với 250 viên đạn, nói chung hỏa lực không phải quá đặc sắc so với IS-2, vì điểm ưu việt chủ yếu nằm ở thiết kế.

IS-3 mang trong mình 450 lít dầu, ngoài ra còn có thể mang thêm 90 lít trên các thùng dầu phụ, được nối với thùng dầu chính bên trong xe. Các thùng dầu phụ này được gắn vào cơ chế đặc biệt có thể nhanh chóng tách rời khỏi xe tăng khi bị bắt cháy. Cùng với động cơ công suất 600 mã lực giúp con “quái vật” nặng 46 tấn này di chuyển với tốc độ tối đa 40km/giờ, và tầm hoạt động tối đa 185km chưa tiếp dầu.

Tốp IS-3 đầu tiên lăn bánh ra khỏi nhà máy khoảng giữa tháng 5/1945, quá trễ để thử sức với xe tăng Đức. Mặc dù quan điểm của phương Tây cho rằng IS-3 không tham trận nào trên mặt trận với Đức, nhưng vẫn có một số nguồn nói rằng đã thấy IS-3 lăn bánh trên đường phố Viên (Áo), trên mặt trận chống Nhật (tháng 8/1945) sự tham gia của IS-3 cũng không rõ ràng, có một trung đoàn IS-3 được gửi ra mặt trận nhưng sử sách không ghi nhận bất cứ trận đánh nào của IS-3.

Có một sự kiện thú vị, đó là vào ngày 7/9/1945, một cuộc duyệt binh của quân Đồng Minh diễn ra ở Berlin, bắt đầu là lực lượng bộ binh gồm lính từ sư đoàn súng trường số 9 Hồng quân, tiếp theo là sư đoàn bộ binh số 2 Pháp, lữ đoàn bộ binh 131 Anh, cuối cùng là sư đoàn dù 82 Mỹ.

Sau đó là phần duyệt cơ giới, đi đầu là 32 chiếc tăng M24 "General Chaffe" và 8 chiếc M8 Greyhoaund từ tiểu đoàn thiết giáp 705 Mỹ, theo sau là xe tăng của sư đoàn 1 tăng Pháp, rồi 24 xe tăng Comet và 30 xe bọc thép của sư đoàn thiết giáp 7 Anh và sau cùng - lăn bánh trên đường là 52 chiếc xe tăng hạng nặng IS-3 mới nhất đã tạo ra một cú sốc đối với quân Đồng Minh. Đó là những chiếc xe tăng của trung đoàn xe tăng hạng nặng Cận vệ số 71, đơn vị đầu tiên chạm trán với xe tăng Tiger II của Đức trên mặt trận phía Đông.

Xe tăng hạng nặng IS-3 được sản xuất hàng loạt cho đến giữa năm 1946 với 2.311 chiếc được sản xuất. IS-3 mặc dù vậy vẫn có nhiều khiếm khuyết từ lúc mới sản xuất, như động cơ và hộp số không đáng tin cậy, nên sau đó nó đã liên tục được nâng cấp với việc hoàn thiện động cơ và hệ thống truyền động, bánh chịu lực và rađiô được thay mới, kết quả là xe nặng tới 48,8 tấn.

IS-3 phục vụ trong quân đội Liên Xô cho đến cuối thập niên 1950, những chương trình hiện đại hóa liên tục được mang ra để giữ IS-3 có thể đảm nhiệm trên chiến trường chiến tranh Lạnh. Nhưng điều gì phải đến cũng đã đến, thời của xe tăng hạng nặng đã hết, thay vào đó là xe tăng hạng trung lên ngôi như T-54, T-62.

"Quái vật" IS-3 dần đưa vào lực lượng huấn luyện rồi mang vào kho trước khi chuyển vào đích đến cuối cùng của nó: Bảo tàng. Ngoài Liên Xô, IS-3 được xuất khẩu sang Ba Lan, Trung Quốc. Ở Ai Cập, IS-3 tham chiến với quân Israel, nhiều chiếc bị Israel thu được đã được nước này thay động cơ nguyên bản bằng động cơ T-54 để tiếp tục tác chiến.

Có một câu chuyện thú vị về xe tăng IS-3 từ chính những người sử dụng nó, đó là Dmitri Rotar, một đại tá về hưu vốn từng là trung đoàn trưởng trung đoàn xe tăng hạng nặng vốn sử dụng IS-3 trong những năm 1950, khi được hỏi về độ tin cậy của IS-3, liệu rằng nó có thực sự thiếu tin cậy như nhiều lo ngại không?

Ông ấy kể rằng: “Năm 1956, đơn vị của tôi được ra lệnh tham gia hoạt động chống bạo loạn tại Hungary. Thời điểm đó đơn vị của tôi đóng tại Romania, cách đó chừng 350km, trung đoàn IS-3 của tôi được lệnh di chuyển nhanh nhất có thể đến Budapest. Xe tăng IS-3 của tôi đều di chuyển với tốc độ tối đa, điều này thực sự thử thách với xe tăng hạng nặng, và tôi phải nói rằng không hề có một chiếc IS-3 nào bị hỏng cả, không có một chiếc nào bị tụt lại phía sau. Đó là một ví dụ rõ ràng, tôi nghĩ IS-3 không phải là không đáng tin cậy, mà đơn giản là nó bị đánh giá quá thấp".

Tóm lại, đối với Liên Xô, IS-3 là một chiếc xe tăng mạnh mẽ nhất thế giới thời điểm nó ra đời, còn phương Tây cũng công nhận IS-3 là một mẫu thiết kế rất thành công. Ngày nay con một chiếc IS-3 nguyên bản vẫn được lưu giữ tại bảo tàng xe tăng Kubinka, Moscow (Nga).