Ảnh minh họa
Ngay khi những giọt nước đầu tiên của mùa Hè rơi xuống bề mặt đất khô nóng, có bao giờ bạn cảm giác như đang ngửi thấy một mùi đặc biệt hơi nồng và sộc lên mũi? Tất nhiên mưa không hề có mùi hương. Chúng đến từ mặt đất và cả trên trời.
Theo The Conversation, khoảnh khắc khi những hạt mưa rơi xuống đất, đó cũng là lúc mặt đất bốc lên mùi hương của riêng mình. Giới khoa học gọi mùi hương đó là petrichor. Mùi này thực sự xuất phát từ sự ẩm ướt của mặt đất.
Các nhà khoa học Úc lần đầu ghi nhận sự hình thành mùi của đất vào năm 1964. Sau đó các nhà khoa học từ Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) đã tiếp tục khám phá thêm về cơ chế hình thành mùi hương trên vào năm 2010.
Mùi của đất là sự kết hợp của nhiều hợp chất hóa học có mùi thơm. Một số đến từ dầu trong thực vật nhưng chủ yếu do một loại vi sinh vật có tên Actinobacteria (xạ khuẩn). Vi sinh vật nhỏ bé này thường được tìm thấy ở khu vực nông thôn, thành thị và cả trên biển. Chúng tham gia vào quá trình chuyển hóa tự nhiên của nhiều hợp chất trong đất. Xạ khuẩn thường phân hủy xác chết hoặc chất hữu cơ thành các hợp chất hóa học, từ đó biến chúng thành nguồn chất dinh dưỡng giúp thực vật phát triển.
Sản phẩm phụ từ hoạt động phân hủy của xạ khuẩn là hợp chất hữu cơ có tên geosmin, giúp tạo nên mùi hương của đất. Geosmin là một chất cồn và phân tử của hợp chất này thường tỏa mùi hương mạnh mẽ. Thậm chí chỉ với một lượng nhỏ geosmin trong không khí cũng đủ giúp chúng ta ngửi thấy. Mũi của con người có thể phát hiện chỉ một phần rất nhỏ của geosmin trên ngàn tỷ phân tử không khí.
Khi mặt đất khô hạn kéo dài, tốc độ phân hủy của vi khuẩn Actinobacteria chậm lại. Nhưng trước khi trời mưa, độ ẩm trong không khí bắt đầu tăng lên và mặt đất dần ẩm ướt. Đây là điều kiện không thể tốt hơn giúp "hồi sinh" tốc độ hoạt động của xạ khuẩn, từ đó giải phóng ra nhiều geosmin hơn trong không khí.
Thời điểm những hạt mưa bắt đầu rơi trên mặt đất, đặc biệt là các bề mặt đất tơi xốp hoặc bê tông, nước sẽ bắn tung tóe và giải phóng các hạt nhỏ gọi là aerosol. Geosmin và các hợp chất petrichor khác trên mặt đất sẽ hòa lẫn với giọt mưa và aerosol rồi theo gió cuốn đi. Nếu sắp có mưa lớn, mùi của đất sẽ di chuyển nhanh hơn theo gió và cảnh báo cho nhiều người biết trước.
Mùi của đất sẽ biến mất sau trận mưa và mặt đất bắt đầu khô trở lại. Sau đó một quy trình tương tự lại bắt đầu. Ngoài mùi của đất, chúng ta cũng có thể ngửi thấy một mùi rất đặc trưng khi xuất hiện những cơn mưa, đó là mùi ozon nếu trong mưa có sấm sét.