Đấu thầu xe chuyên dùng: Soi chiếu dưới góc nhìn pháp lý [Kỳ 3]

Các hoạt động đấu thầu có dấu hiệu kém cạnh tranh, tỷ lệ tiết kiệm thấp cần được xem xét cẩn trọng dưới lăng kính của pháp luật. Chuyên gia cho rằng, vai trò của đơn vị tư vấn và việc xây dựng hồ sơ mời thầu là yếu tố then chốt quyết định tính minh bạch và hiệu quả của một cuộc thầu.

Hải Đăng 22/09/2025 07:00

Theo tài liệu thu thập của PV Báo Tri thức và Cuộc sống, chuỗi hoạt động đấu thầu của Công ty TNHH Đồng Tấn Hưng, đặc biệt là mối quan hệ với đơn vị tư vấn Nhất Nguyên và các gói thầu tại Công ty Công viên Cây xanh TP.HCM, đã cho thấy một số dấu hiệu đáng chú ý: tỷ lệ tiết kiệm thấp, tính cạnh tranh không cao khi thường chỉ có một nhà thầu tham gia hoặc đối thủ giá thấp bị loại vì "rào cản" kỹ thuật đã được thể hiện qua 2 bài viết: Đồng Tấn Hưng trúng gói thầu 4,6 tỷ: Đối thủ chào rẻ hơn 138 triệu vẫn bị loại và "Hệ sinh thái" Đồng Tấn Hưng - Nhất Nguyên: 7 lần tham gia, trúng cả 7.

Những hiện tượng này, dù không phải là cá biệt, nhưng khi lặp lại với tần suất cao ở một nhóm nhà thầu - đơn vị tư vấn, đòi hỏi phải được soi chiếu một cách nghiêm túc dưới các quy định của pháp luật về đấu thầu.

Quy định pháp luật nói gì?

Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15, có hiệu lực từ 01/01/2024, cùng các văn bản hướng dẫn như Nghị định 214/2025/NĐ-CP và Thông tư 79/2025/TT-BTC, đã nêu rất rõ các nguyên tắc cơ bản trong hoạt động đấu thầu là: cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.

Điều 16 của Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 quy định cụ thể các hành vi bị cấm trong hoạt động đấu thầu. Trong đó, các hành vi như "Thông thầu", "Can thiệp trái pháp luật vào hoạt động đấu thầu", hay việc "Nêu yêu cầu về nhãn hiệu, xuất xứ cụ thể của hàng hóa hoặc các yêu cầu khác làm hạn chế sự tham gia của nhà thầu" trong hồ sơ mời thầu đều là những hành vi bị nghiêm cấm.

Chia sẻ với Báo Tri thức và Cuộc sống dưới góc độ pháp lý, Luật sư Nguyễn Văn Lập, Đoàn Luật sư TP.HCM, cho biết: "Vai trò của đơn vị tư vấn đấu thầu là rất quan trọng. Họ phải chịu trách nhiệm về tính khách quan, trung thực trong quá trình lập hồ sơ mời thầu và đánh giá hồ sơ dự thầu. Nếu có bằng chứng cho thấy đơn vị tư vấn cố tình đưa vào các tiêu chí kỹ thuật không cần thiết, quá đặc thù nhằm hướng đến một nhà thầu cụ thể, gây hạn chế cạnh tranh, đó có thể được xem là hành vi vi phạm pháp luật về đấu thầu. Trách nhiệm của chủ đầu tư là phải thẩm định kỹ lưỡng hồ sơ và kết quả do tư vấn trình, không thể phó mặc hoàn toàn."

Luật sư Lập cũng nhấn mạnh, theo quy định của Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15, được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 57/2024/QH15 và Luật số 90/2025/QH15, cả chủ đầu tư, đơn vị tư vấn và nhà thầu đều phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về các hành vi của mình.

Góc nhìn từ chuyên gia và thông điệp xây dựng

Việc một gói thầu có tỷ lệ tiết kiệm thấp, thậm chí dưới 1%, không mặc nhiên là có sai phạm, nhưng nó cho thấy tính cạnh tranh của cuộc thầu đó không cao. Khi hiện tượng này lặp đi lặp lại, nó phản ánh một vấn đề mang tính hệ thống.

Trao đổi về vấn đề này, chuyên gia đấu thầu Đỗ Phạm Giang phân tích: "Trong các gói thầu mua sắm hàng hóa có tính chất kỹ thuật phức tạp như xe chuyên dùng, việc xây dựng tiêu chí kỹ thuật trong hồ sơ mời thầu là khâu dễ phát sinh tiêu cực nhất. Các tiêu chí có thể bị 'cài cắm' theo thông số của một hãng sản xuất, một model cụ thể, khiến các nhà thầu khác dù có sản phẩm tương đương về chức năng cũng không thể đáp ứng. Điều này triệt tiêu cạnh tranh ngay từ vòng gửi xe."

Theo chuyên gia Đỗ Phạm Giang, để giải quyết tình trạng này, các quy định tại Nghị định 214/2025/NĐ-CP và Thông tư 79/2025/TT-BTC cần được áp dụng triệt để. "Chủ đầu tư phải yêu cầu đơn vị tư vấn xây dựng HSMT theo hướng mở, mô tả công năng, tính năng kỹ thuật, không chỉ đích danh một tiêu chuẩn quá đặc thù. Đồng thời, cần tăng cường công tác hậu kiểm, thanh tra các gói thầu có dấu hiệu bất thường như chỉ có một nhà thầu tham gia, tỷ lệ tiết kiệm quá thấp. Chỉ có sự giám sát chặt chẽ mới có thể đảm bảo mục tiêu cuối cùng của đấu thầu là sử dụng hiệu quả nguồn vốn và lựa chọn được nhà thầu tốt nhất", ông Giang đề xuất.

Hoạt động đấu thầu là một lĩnh vực quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả chi tiêu công và sự phát triển của doanh nghiệp. Việc phản ánh những trường hợp cụ thể như của Công ty Đồng Tấn Hưng không nhằm mục đích quy chụp, mà là để góp một tiếng nói xây dựng, với mong muốn thị trường đấu thầu Việt Nam sẽ ngày càng cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả hơn, đúng theo tinh thần của Luật Đấu thầu.

#đấu thầu xe chuyên dùng #quy định pháp luật #vai trò tư vấn #tiêu chuẩn kỹ thuật #hiệu quả đấu thầu #minh bạch cạnh tranh