Trong điều kiện môi trường ô nhiễm, các bệnh lý như viêm mũi dị ứng, viêm mũi, viêm xoang cấp và mạn tính có điều kiện thuận lợi để phát triển và có xu hướng ngày càng gia tăng. Theo thống kê của các chuyên gia, tỷ lệ mắc bệnh viêm mũi dị ứng của người dân Việt Nam lên tới gần 6,3%, tỷ lệ phát bệnh từ 10% đến 20%.
Với những loại thuốc mới an toàn và có tính hiệu lực ngày càng cao, y học hiện đại đã đạt được những thành tựu to lớn trong công cuộc phòng chống các căn bệnh này. Tuy nhiên, vì nhiều lý do khách quan, kết quả trị liệu bằng tân dược vẫn chưa làm cho một số người bệnh và thầy thuốc hài lòng. Bởi vậy, việc kế thừa, nghiên cứu và phát triển các phương thuốc Đông y để phòng chống các bệnh mũi xoang là cần thiết.
Một trong những bài thuốc cổ nổi tiếng trong lĩnh vực này là Thương nhĩ tử tán. Phương thuốc này do y gia trứ danh Nghiêm Dụng Hòa, tự Tử Lễ, người Giang Tây, Trung Quốc sáng chế và được ghi lại trong trước tác "Tế sinh phương" nổi tiếng của ông. Thuốc bao gồm các thành phần đơn giản như: Thương nhĩ tử 2 tiền rưỡi (7g), tân di nửa lạng ta (15g), bạch chỉ một lạng (30g), bạc hà nửa tiền (1,5g). Tất cả sấy hoặc phơi khô, tán thành bột mịn, uống mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 6g. Thương nhĩ tử tán có công dụng tán phong hàn, thông mũi, chống đau đầu, thường được dùng để trị các chứng bệnh về mũi xoang như chảy nước mũi trong, hắt hơi nhiều, ngạt mũi, chảy nước mũi, chảy nước mũi tanh hôi kéo dài...
 |
| Bốn vị thuốc thương nhĩ tử, bạch chỉ vị, tân di vị và bạc hà phối hợp với nhau trong phương thuốc sẽ có công dụng trị liệu hữu hiệu các bệnh lý viêm nhiễm ở mũi xoang. |
Từ bài thuốc “Thương nhĩ tán” khi được phối vị thêm bốn vị dược liệu quý: Kim ngân hoa, phòng phong, bạch truật, hoàng kỳ đã được chứng minh làm tăng hiệu quả điều trị, các triệu chứng như ngạt mũi, chảy nước mũi, đau nhức mũi, hắt hơi nhanh chóng mất đi, đồng thời hạn chế, giảm bớt được các đợt tái phát của bệnh viêm mũi, viêm xoang. Kim ngân hoa được ví như một thuốc kháng sinh thảo dược, có tác dụng thanh trừ nhiệt độc, cùng với Tân di làm giảm tình trạng viêm nhiễm tại mũi, xoang. Phòng phong khu phong, trừ thấp, phù tá với Thương nhĩ tử, bạc hà, bạch chỉ loại bỏ phong, hàn, thấp, xâm nhập vào cơ thể. Hai vị thuốc bổ khí, dưỡng vệ khí Hoàng kỳ, bạch truật giúp nâng cao chức năng phủ tạng, tăng cường chức năng bảo vệ, tăng khả năng thích nghi với môi trường bên ngoài. Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa các vị thuốc đông y tạo nên bài thuốc điều trị viêm xoang, viêm mũi hiệu quả.
Hiện nay, trên cơ sở kế thừa kinh nghiệm sử dụng Thương nhĩ tử tán, gia giảm hợp lý và sử dụng công nghệ hiện đại, nhiều loại Đông dược thành phẩm trị các bệnh lý viêm mũi xoang đã ra đời dưới các dạng bào chế hiện đại. Trong đó, Công ty dược Trung ương Mediplantex đã cho ra đời sản phẩm viêm nang lấy Thương nhĩ tử tán làm hạt nhân và gia thêm bạch truật để bổ khí kiện tỳ, táo thấp hóa đàm, hoàng kỳ bổ khí tiêu viêm, trừ mủ, phòng phong khu phong giải biểu, trừ thấp chỉ thống và đặc biệt là kim ngân hoa có công dụng thanh nhiệt giải độc, kháng khuẩn tiêu viêm, giải mẫn cảm và chống dị ứng. Hai vị thuốc bổ, hai vị thuốc công, công bổ kiêm trị, phối hợp tinh tế, làm tăng công năng trị liệu viêm mũi, viêm xoang của Thương nhĩ tử tán.