Trần Di Ái là chú vua Trần Thánh Tông (em trai vua Thái Tông). Năm 1281,
vua Nguyên đòi vua Trần Nhân Tông sang chầu, vua Trần lấy cớ khước từ
và cử Trần Di Ái là chú sang thay mặt. Hốt Tất Liệt bèn nhân cớ phong Di
Ái làm An Nam quốc vương. Hắn gửi thư cho vua Trần: “Ngươi cáo bệnh
không vào chầu, nay cho người được nghỉ để thuốc thang điều dưỡng. Ta
lập chú ngươi là Di Ái thay ngươi làm quốc vương An Nam cai quản dân
chúng”.
Hốt Tất Liệt sai Bột Nham Thiết Mộc Nhi đem 1.000 quân tháp tùng Trần Di
Ái về làm vua nước Nam. Nhưng khi về đến biên giới thì quân hộ tống bị
quân Trần đánh cho bán sống bán chết bỏ chạy. Trần Di Ái và bộ sậu bị
bắt về. Vua Trần tha cho tội chết, nhưng bắt làm lính hầu ở phủ Thiên
Trường, suốt đời nhục nhã không dám ngẩng mặt lên.
 |
| Ảnh minh họa. |
Trần Ích Tắc là con thứ của Thượng hoàng Trần Thái Tông. Là người thông minh, giỏi văn chương, thuở còn trẻ đã có ý tranh giành ngôi vua với Thái tử Hoảng. Qua lái buôn ở Vân Đồn, Trần Ích Tắc đã gửi mật thư thông đồng với giặc, nhưng triều đình không biết. Năm 1285, khi Thoát Hoan xâm nhập bờ cõi, ông ta còn được cử làm đại tướng cầm quân lên trấn giữ miền Đà Giang. Nhân cơ hội đó, Trần Ích Tắc đưa cả vợ con chạy sang hàng giặc và cũng được vua Nguyên phong cho làm An Nam quốc vương. Nhưng quân Nguyên thua chạy, Trần Ích Tắc sống lưu vong nơi đất Bắc cho đến chết. Nhà Trần gạch tên Trần Ích Tắc ra khỏi dòng họ và gọi một cách khinh bỉ là Ả Trần, coi như một mụ đàn bà.
Trần Kiện là con Tĩnh Quốc Vương Trần Quốc Khang, cũng là người có tài, được phong tước Chương Hiến Hầu và được Thượng tướng Trần Quang Khải gả con gái cho. Năm 1284, nhà Nguyên sai Toa Đô đánh Chiêm Thành. Trần Kiện được cử thay cha là Trần Quốc Khang cầm quân chặn giặc ở Thanh Hóa. Nhưng sợ hãi trước thế giặc mạnh, Trần Kiện cùng bọn tay chân là Lê Trắc đã đem cả một vạn quân hàng giặc, làm cho mặt trận phía Nam có nguy cơ bị vỡ. Vua Trần phải cử Thượng tướng Trần Quang Khải và Trần Nhật Duật đem quân vào cứu ứng.
Trần Kiện theo Toa Đô về gặp Thoát Hoan, được trọng thưởng. Thoát Hoan rất mừng cho viên tướng Minh Lý Tịch Ban đưa bọn Trần Kiện và con trai Trần Ích Tắc là Nghĩa Quốc Hầu cùng bọn tôn thất phản bội khác về Yên Kinh. Đến ải Chi Lăng, chúng bị quân ta chặn đánh. Trần Kiện bị gia tướng của Trần Hưng Đạo là Nguyễn Địa Lô bắn chết trên lưng ngựa. Lê Trắc ôm xác chủ chạy tiếp đến Khâu Ôn cùng phải chôn vùi xác Trần Kiện để chạy tháo thân.
Ngoài ra, còn có Trần Văn Lộng là cháu nội Thái sư Trần Thủ Độ cũng là kẻ phản bội. Trần Văn Lộng được cử làm tướng cầm quân phòng vệ vùng Tam Đái. Năm 1284, quân Thoát Hoan tấn công, Văn Lộng đem cả gia quyến đầu hàng. Trần Văn Lộng được Thoát Hoan phong cho chức tước, theo quân thù đi đánh nhau với quân Trần. Khi quân Nguyên thất bại, Lộng chạy được sang Trung Quốc, làm quan cho nhà Nguyên và chết ở quê người.
Số phận của bọn bán nước xưa nay đều chẳng có gì tốt đẹp cả. Không những thế tiếng xấu còn mãi muôn thuở không rửa sạch được.
Dĩ Nguyên