Dự án bauxite Nhân Cơ ngổn ngang... hạng mục dự kiến

Từ sân bay Buôn Mê Thuột, phải đi thêm gần 3 giờ đồng hồ bằng xe ô tô qua nhiều đoạn đường gồ ghề, khúc khỉu, chúng tôi mới đến được nhà máy alumin Nhân Cơ đóng tại xã Nhân Cơ, huyện Đăk R'Lấp, tỉnh Đăk Nông. 

Điểm đến đầu tiên của chúng tôi là công trường thi công nhà máy sản xuất alumin Nhân Cơ. Ngay sau khu nhà máy sản xuất alumin là khu vực chứa bùn thải đỏ. Có điều tại đây mới chỉ có một cái biển có dòng chữ đỏ chót "khu vực chứa bùn đỏ" nằm trơ vơ trước mặt một thung lũng rộng mênh mông. Ông Mai Chiến Thắng, Phó Giám đốc Ban quản lý Dự án Nhà máy Alumin Nhân Cơ cho biết: Hiện thiết kế kỹ thuật của khu vực chứa bùn đỏ vẫn chưa được phê duyệt. Vì thế, toàn bộ thung lũng rộng khoảng 125ha này mới chỉ tiến hành công tác phát quang, dọn dẹp mặt bằng, tháo dỡ nhà cũ và bóc lớp đất phủ... Dự kiến, tại khu đất này sẽ xây thành 6 khoang chứa bùn đỏ. Mỗi khoang có thể chứa bùn đỏ trong vòng 5 - 6 năm. 

Tương tự, khu vực chứa bùn đỏ, khu vực nhà máy tuyển quặng cách đó khoảng 4,5km vẫn chỉ là một bãi đất trống. Dự kiến khoảng tháng 7 - 8 sẽ tiến hành thi công hạng mục này. Tuy nhiên, theo dự báo vào thời điểm đó, mưa rất nhiều, nếu thi công có thể sẽ gặp nhiều khó khăn. 

Ông Mai Chiến Thắng cho biết, dự kiến khoảng tháng 6/2014, nhà máy alumin Nhân Cơ sẽ tiến hành chạy thử nghiệm. Không biết từ nay tới đó, các hạng mục đang làm hoặc chưa làm có kịp xây dựng xong?

Công trường thi công nhà máy sản xuất alumin vẫn còn ngổn ngang.

Từ bãi đất được dự kiến xây dựng nhà máy tuyển quặng đi thêm khoảng gần 2km, chúng tôi tới hồ Cầu Tư, nơi sẽ cung cấp nước cho nhà máy tuyển quặng bauxite khi nhà máy đi vào hoạt động. Mực nước hồ Cầu Tư đang rất thấp, có chỗ còn trơ cả đáy. Công tác nâng cấp, tu sửa cũng chưa thấy động tĩnh gì. Trước nhiều ý kiến lo ngại về nước, ông Bùi Quang Tiến, Giám đốc Dự án Nhà máy Alumin Nhân Cơ cho rằng, vấn đề này không đáng lo. Ông này cho biết: Đối với nhà máy alumin, tổng nhu cầu sử dụng nước là 4.166.412m3/năm, lượng nước thu hồi sử dụng lại là 2.931.222m3, lượng nước cần bổ sung mới là 1.184.790m3. Nước phục vụ cho nhà máy alumin sẽ được lấy từ nguồn suối Đăk R'Tih.

Đối với nhà máy tuyển thì nhiều hơn với tổng nhu cầu sử dụng nước là 30 triệu m3/năm, lượng nước thu hồi sử dụng lại là 23 triệu. Như vậy, lượng nước cần bổ sung mới chỉ có 7 triệu m3. Nguồn nước này không hề lấy từ nước ngầm mà sử dụng nguồn nước mặt (nghĩa là nước mưa). Hiện hồ Cầu Tư đang có sức chứa khoảng 1,2 triệu m3 sẽ được cải tạo, nâng cấp để có sức chứa trên 9 triệu m3. Lúc đó, nhà máy chỉ dùng có 7 triệu m3, không ảnh hưởng đến nước tưới tiêu mà còn cấp thêm lượng nước cung cấp cho sinh hoạt của nhân dân trong khu vực khoảng 1 triệu m3. Ngoài ra, nó cũng không gây ảnh hưởng tới nước của sông Đồng Nai (vì lưu nực hồ Cầu Tư chỉ có 25km2 còn lưu vực sông Đồng Nai chiếm tới 38.600km2).

Trước lo ngại của phóng viên về sự bất thường của thời tiết, về khả năng hạn hán đang ngày càng gia tăng ở Tây Nguyên, ông Tiến cho biết, đã có số liệu tính toán quan trắc 10 năm và khẳng định nước đủ và không sử dụng đến nguồn nước ngầm. 

Về việc vận tải, trước lo ngại xe chở alumin sẽ cày nát các tuyến đường, ông Bùi Quang Tiến cho biết, nhà máy alumin Nhân Cơ sản xuất khoảng 650.000 tấn alumin/năm. Tính trung bình mỗi tiếng chỉ có khoảng hơn 3 lượt xe với trọng tải khoảng 20 tấn chạy trên đường, như vậy thì không lo ảnh hưởng tới đường xá. Ông Tiến cho rằng, tại sao trên những con đường mà xe chở alumin chạy qua còn có cả xe chở sắn, chở cà phê... với trọng tải và lưu lượng lớn nhưng không ai nói gì mà lại chỉ chú ý đến xe chở alumin. 

Còn trước câu hỏi về xe trọng tải nhẹ sẽ "độn" giá thành lên đe dọa đến hiệu quả kinh tế của dự án, ông Tiến nhấn mạnh với Nhân Cơ theo tính toán thì kể cả xe trọng tải 15 tấn/xe vẫn đảm bảo dự án có lãi.

- Hiện tổng giá trị thực hiện của toàn bộ dự án Nhà máy Alumin Nhân Cơ tính đến 21/5/2013 là khoảng 7.177 tỷ đồng, đã giải ngân khoảng 5.453 tỷ đồng.  - Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc dự án Nhân Cơ chậm tiến độ như tiến độ đền bù giải phóng mặt bằng chậm, chất lượng đường giao thông tại khu vực thấp và xuống cấp nghiêm trọng. Nhiều đèo dốc, cầu cống chỉ đảm bảo lưu thông được xe trọng tải đến 25 tấn. Vì vậy, việc vận chuyển các thiết bị siêu trường, siêu trọng về công trường gặp nhiều khó khăn... Đặc biệt, trong những khó khăn mà ban quản lý dự án đưa ra còn có những khó khăn về thời tiết, tình trạng mất điện, mất nước. Qua theo dõi, tổng hợp số ngày mưa, bão lớn ảnh hưởng đến thi công công trình từ khi thi công đến 31/3/2013 lên đến 291 ngày, cộng với đó là 33 ngày mất điện và 8 ngày mất nước. - Nhà thầu Trung Quốc cũng đang phải vừa làm Tân Rai vừa rút kinh nghiệm cho Nhân Cơ (vì nhà thầu này không có kinh nghiệm làm bauxite dạng Gibssite như của Tây Nguyên). Vinacomin là người bỏ tiền ra thì cũng nên phải biết rút kinh nghiệm. Trước mắt nên "đắp chiếu" dự án Nhân Cơ để chờ sau khi nghiệm thu nghiêm túc Tân Rai, rồi tính toán cho kỹ hãy quyết định. TS Nguyễn Thành Sơn (Giám đốc Ban Quản lý các dự án Than Đồng bằng sông Hồng)