Liệu lãnh đạo Trung Quốc có kiểm soát nổi quân đội?

Chủ tịch Tập Cận Bình và các viên tướng Trung Quốc.

Có lẽ, sự cố nghiêm trọng nhất cho đến nay là tàu chiến Trung Quốc hai lần chĩa hệ thống radar điều khiển vũ khí - công đoạn cuối cùng trước khi bắn - vào một tàu khu trục và một máy bay trực thăng tuần tra của Nhật Bản. Trong vụ tranh cãi ngoại giao sau đó, một phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói bộ này hoàn toàn không biết gì về vụ việc nói trên và yêu cầu các nhà báo trực tiếp hỏi ban lãnh đạo Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA).

Kể từ đó, không hề có một cuộc cải tổ tại Bộ tư lệnh Hải quân Trung Quốc. Không những thế, tân Chủ tịch Tập Cận Bình còn nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường sức mạnh quân sự của Trung Quốc để bảo vệ lãnh thổ. Rất có thể, Tập Cận Bình đã cho phép tàu chiến Trung Quốc chĩa radar vào tàu khu trục Nhật Bản, nhưng liệu ông ta có thể kiểm soát được quân đội?

PLA được đặt trực tiếp dưới sự lãnh đạo của ĐCS Trung Quốc, thông qua Ủy ban Quân sự  Trung ương. Trên thực tế, Ủy ban Quân sự Trung ương chỉ có một nhà lãnh đạo dân sự duy nhất là Chủ tịch Tập Cận Bình, người không có kinh nghiệm quân sự thực tế. Mười thành viên còn lại của ủy ban là tướng lĩnh, trong đó có hai Phó Chủ tịch là ủy viên Bộ Chính trị ĐCSTQ. Việc Ủy ban Quân sự Trung ương không có Phó Chủ tịch dân sự đã trở thành thông lệ trong thập kỷ qua.

Cha của Chủ tịch Tập Cận Bình là Tập Trọng Huân có quan hệ mật thiết với giới tướng lĩnh quân đội. Nhưng sự cố tàu chiến Trung Quốc chĩa radar ngắm bắn vào tàu khu trục Nhật Bản cho thấy Tập Cận Bình chưa chắc đã hoàn toàn kiểm soát được quân đội.  

Bên cạnh những vấn đề kinh tế-xã hội này càng nghiêm trọng và cái hố chênh lệch giàu nghèo ngày sâu rộng, sự trỗi dậy của Trung Quốc phải đối mặt với một môi trường an ninh ngày càng thách thức, khi Mỹ “xoay trục” sang châu Á và Nhật Bản ngày càng cảnh giác. Bộ máy nhà nước Trung Quốc phần lớn được tách ra từ quân đội, trong khi các nhà lãnh đạo dân sự hàng đầu của ĐCS Trung Quốc chỉ có thể kiểm soát giới tướng lĩnh một cách khá lỏng lẻo.

Tệ hơn nữa, thế hệ lãnh đạo thứ năm hiện tại của Trung Quốc lại ít hiểu biết về các vấn đề quân sự, trong khi các nhà lãnh đạo của quân đội Trung Quốc ngày càng trở nên chuyên nghiệp hóa. Sự kiểm soát của đảng đối với quân đội có thể hoàn toàn tan biến, nếu các nhà lãnh đạo Trung Quốc tiếp tục chấp nhận những hành động trái phép của giới quân sự ở Biển Đông hoặc Biển Đông. Giới chỉ huy quân đội có thể tận dụng sự non nớt của các nhà lãnh đạo dân sự, đặc biệt khi ảnh hưởng của quân đội trên chính trường ngày càng lớn và chủ nghĩa dân tộc ngày càng trỗi dậy ở Trung Quốc.

Chính vì vậy, ngoài việc cần thiết phải tăng cường sức mạnh của liên minh Mỹ-Nhật để ngăn chặn hành vi xâm lược của Trung Quốc, Tokyo và Washington cần quan tâm đến mối quan hệ dân sự-quân sự đáng lo ngại ở Bắc Kinh.