ASEAN họp bàn vì Biển Đông

Địa điểm tổ chức Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 22.

ASEAN đã ấn định thời hạn chót để thành lập một cộng đồng kinh tế, tương tự như Liên minh châu Âu, vào cuối năm 2015.

Tuy các nước ASEAN đã cắt giảm nhiều loại thuế quan nội khối trước khi cộng đồng kinh tế  được thành lập, nhưng theo VOA, một số nhà phân tích vẫn còn nghi vấn về việc liệu ASEAN có sẵn sàng xử lý dòng chảy tự do hơn của hàng hóa, dịch vụ và lao động.

Cựu Tổng thư ký ASEAN Rodolfo Severino, hiện phụ trách Trung tâm Nghiên cứu ASEAN của Viện Nghiên cứu Đông Nam Á ở Singapore, nói có một số người cho rằng tiến trình hội nhập kinh tế diễn ra quá chậm chạp. Ông nói: “Có một số người rất thiếu kiên nhẫn. Họ cho rằng ASEAN nên chuyển đổi ngay các tiến trình quốc nội để có được hội nhập kinh tế. Tôi nghĩ rằng chuyện đó sẽ không xảy ra”.

Các nước Đông Nam Á có tỉ lệ tăng trưởng khả quan mặc dù kinh tế toàn cầu bị trì trệ. Nhưng một số người cho rằng những nền kinh tế đã phát triển ở mức cao trong khu vực như Singapore và Malaysia khó lòng hội nhập một cách thành công với những nước chỉ mới bắt đầu mở cửa cho đầu tư và mậu dịch quốc tế như Lào và Myanmar.

Các nhà lãnh đạo ASEAN cũng sẽ phải tìm cách hàn gắn tình trạng chia rẽ đã xuất hiện tại Hội nghị cấp cao Phnom Penh năm ngoái, từng khiến cho ASEAN không đưa ra được một tuyên bố chung.

Ông Prapat Thepchatree, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu ASEAN của Đại học Thammasat ở Thái Lan, nhận định như sau về hội nghị thượng đỉnh ASEAN lần này: “Năm ngoái là một sự thụt lùi của ASEAN… Nhưng năm nay, chúng ta có thể thấy ASEAN một lần nữa lại có được một lập trường chung”.

Các vị ngoại trưởng ASEAN họp tại Brunei hồi trung tuần tháng 4/2013 đã đồng ý tiến hành đối thoại với Trung Quốc về Bộ Qui tắc ứng xử ở Biển Đông (COC).

Trong những năm gần đây, Trung Quốc đã tìm cách khẳng định đòi hỏi chủ quyền bằng các gia tăng những hoạt động tuần tiễu và hộ tống tàu đánh cá ở Biển Đông. Những hành động hung hãn nói trên của Trung Quốc đã làm cho căng thẳng trong khu vực gia tăng.

ASEAN muốn có một thỏa thuận có tính chất ràng buộc để ngăn chặn những hành động mà họ cho là hung hãn. Thỏa thuận mới sẽ thay thế cho Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) mà Trung Quốc đã ký kết với ASEAN năm 2002.

Các nhà phân tích chính trị cho rằng nước chủ nhà Brunei có phần chắc sẽ quay lại với truyền thống đồng thuận và tập trung các nỗ lực vào những hiệp định kinh tế và thương mại.

Hội nghị cấp cao ASEAN năm ngoái ở Campuchia đã có một kết quả là một sáng kiến mậu dịch tự do có tên là Hiệp định đối tác toàn diện khu vực (RCEP). RCEP được xem là để làm đối trọng với Hiệp định đối tác xuyên Thái bình dương (TPP) do Mỹ khởi xướng và có sự tham gia của các nước thành viên ASEAN (Brunei, Malaysia, Singapore và Việt Nam) cùng với Australia, New Zealand, Nhật Bản và Hàn Quốc.

Nhưng không giống như TPP, RCEP bao gồm cả Trung Quốc - nước có nền kinh tế lớn thứ nhì thế giới và là đối tác thương mại lớn nhất của ASEAN.

Về hai hiệp định này, giáo sư Prapat của Đại học Thammasat nói: "Quí vị có thể thấy Mỹ là cốt lõi của TPP, là nước lãnh đạo của TPP. Đây là một điều rất rõ ràng. Tuy nhiên, đối với Khu vực mậu dịch tự do ASEAN, người ta vẫn chưa rõ Trung Quốc có phải là lãnh đạo hay không. ASEAN sẽ là cốt lõi và sẽ lãnh đạo khu vực mậu dịch tự do này”.

Khối RCEP qui tụ các nước có khoảng 3 tỷ người, với GDP gộp chung lên tới 20.000 tỷ USD. Hiệp định này sẽ bao gồm những hoạt động trao đổi hàng hóa và dịch vụ, các thủ tục giải quyết tranh chấp, bảo vệ bản quyền và những vấn đề khác.