Khi Tổng thống Chavez không thể tuyên thệ nhậm chức…

Tổng thống Venezuela Hugo Chavez.

Tờ Ultimas Noticias cho biết quan chức cấp cao mới nhất của Venezuela vừa tới Cuba hôm 2/1 là Chủ tịch Quốc hội Diosdado Cabello. Trong số các quan chức cấp cao khác của Venezuela đang có mặt tại Cuba, ngoài Phó Tổng thống Nicolas Maduro (người được Tổng thống Chavez lựa chọn là người thay ông điều hành đất nước trong thời gian ông chữa bệnh), còn có Bộ trưởng Khoa học và Văn hóa Jorrge Arreaza (con rể Tổng thống Chavez), Bộ trưởng Tư pháp Cilia Flores và Thống đốc bang Adan Chavez (anh trai Tổng thống Chavez).

Nhà lãnh đạo Venezuela này đang đấu tranh sinh tồn trên giường bệnh ở Cuba, trong khi có nhiều tin tức trái ngược được lưu hành trên mạng về tình trạng sức khỏe của ông.

Nếu Tổng thống Hugo Chavez chẳng may qua đời hoặc không thể rời giường bệnh để tuyên thệ nhậm chức nhiệm kỳ tổng thống thứ 4 vào ngày 10/1/2013, điều này có thể kích hoạt một cuộc đấu đá giành việc thừa kế ông. Theo một số nhà quan sát, Phó Tổng thống Nicolas Maduro và Chủ tịch Quốc hội Diosdado Cabello có thể mâu thuẫn với nhau, khi đất nước Venezuela bước vào một cuộc bầu cử tổng thống thời kỳ “hậu Chavez”.

Phó Tổng thống Nicolas Maduro, người được chọn kế tục Tổng thống Chavez.

Tuy nhiên, các quan chức chính phủ Venezuela tuyên bố luôn có sự thống nhất trong hàng ngũ của cách mạng, với Chủ tịch Quốc hội Cabello nhiều lần cam kết tuân lệnh Tổng thống Chavez, người đã kêu gọi dân chúng Venezuela dồn phiếu cho Maduro, nếu ông không thể tiếp tục đảm nhận chức vụ tổng thống.

Tin tức mà tờ báo ABC của Tây Ban Nha đăng tải hôm 1/1 nói rằng Tổng thống Chavez đang trong tình trạng hôn mê, sống nhờ máy móc. Các cộng sự và thân nhân của ông có kế hoạch một ngày nào đó sẽ để  ông ra đi. Thông tin này đã được xác nhận trên Twitter của Rafael Marquina (một bác sĩ người Venezuela) nói rằng ông nhận được thông tin bị rò rỉ từ đội ngũ nhân viên y tế của Tổng thống Chavez. Thông tin của bác sĩ Marquina là không chính thức và ông này cũng không chịu tiết lộ nguồn cung cấp thông tin. Nhưng tuần trước, ông này đã chính xác thông báo rằng Tổng thống Chavez bị nhiễm trùng đường hô hấp phát sinh từ các biến chứng sau phẫu thuật, một ngày trước khi Chính phủ Venezuela thông báo tin này trên truyền hình quốc gia. Điều này cho thấy bác sĩ Marquina có thể có “tay trong” rất thạo tin.

Tuy nhiên, chính phủ Venezuela vẫn có một cái nhìn tích cực hơn về triển vọng hồi phục của Tổng thống Chavez.

Trong một cuộc phỏng vấn truyền hình ngày 1/1, Phó Tổng thống Maduro nói tình trạng bệnh tật  của ông Chavez là “phức tạp” và ông cũng biết rõ sức khỏe của bản thân. Tuần trước, ông Maduro cũng nói trên truyền hình quốc gia rằng Tổng thống Chavez đang hồi phục,  "nhưng không loại trừ rủi ro”. Một số nhà quan sát coi đây là một dấu hiệu cho thấy Phó Tổng thống Maduro đang cố gắng chuẩn bị dân chúng Venezuela khỏi bất ngờ trước tin Tổng thống Chavez qua đời.

Trong khi đó, trên mạng Internet xuất hiện đầy rẫy những phân tích về những gì có thể xảy ra, nếu Tổng thống Chavez không thể xuất hiện tại lễ nhậm chức Tổng thống Venezuela nhiệm kỳ thứ tư vào ngày 10/1/2013.

Vậy điều gì sẽ diễn ra? Sau đây là một số kịch bản có thể.

Trên tờ “Caracas Chronicles”, Francisco Toro (một blogger nổi tiếng ở Venezuela) nhận định 5/1/2013 sẽ là ngày trọng đại ở  Venezuela vì đây là ngày Quốc hội mới nhóm họp để chính thức bầu ra Chủ tịch Quốc hội. Theo hiến pháp Venezuela, Chủ tịch Quốc hội sẽ tạm thời lãnh đạo đất nước, nếu Tổng thống tái đắc cử Hugo Chavez không thể tuyên thệ nhậm chức vào ngày 10/1, cho đến khi cuộc bầu cử tổng thống mới được tổ chức.

Nhiều khả năng, chức vụ này sẽ về tay ông Diosdado Cabello, Chủ tịch Quốc hội đương nhiệm. Ông Cabello có quan hệ chặt chẽ với quân đội và từng là một trong những sĩ quan đã tham gia vào âm mưu đảo chính của ông Chavez chống lại Tổng thống Carlos Andres Perez năm 1992.

Tuy nhiên, những người thân cận của Tổng thống Chavez cũng có thể đề cử một số ứng cử viên khác vào chức vụ Chủ tịch Quốc hội Venezuela. Trong số này có ông Blanca Eekhout, một nghị sĩ đảng Xã hội chủ nghĩa.

Blogger Francisco Toro viết: “Nếu một nhân vật khác, chứ không phải ông Cabello, được bầu làm Chủ tịch Quốc hội Venezuela, điều này sẽ cho thấy Phó Tổng thống Maduro muốn củng cố quyền lực và không tin tưởng ông Cabello. Việc này sẽ dẫn đến mâu thuẫn trong hàng ngũ cầm quyền”.

Tuy nhiên, kịch bản mà Chủ tịch Quốc hội nắm quyền kiểm soát đất nước có thể không xảy ra sớm như người ta tưởng.

Một điều khoản trong Hiến pháp Venezuela qui định rằng các nhà lãnh đạo chính phủ có thể yêu cầu hoãn lễ nhậm chức của Tổng thống Chavez đến 90 ngày và Phó Tổng thống Maduro sẽ điều hành đất nước trong khoảng thời gian đó. Các quan chức chính phủ có thể lựa chọn phương án này, trong khi chờ đợi diễn biến  tình hình sức khỏe của Tổng thống Chavez.

Một lựa chọn khác là Tòa án tối cao Venezuela bay sang Cuba làm lễ nhậm chức cho Tổng thống Chavez, ông vẫn nằm trên giường bệnh. Ngay sau đó, Tổng thống vừa nhậm chức Chavez sẽ chuyển giao quyền hạn tổng thống cho ông Maduro, người đã có trong tay một số thẩm quyền kinh tế như cho phép quốc hữu hóa các công ty và đưa ra quyết định về ngân sách.

Tuy nhiên, phe đối lập sẽ cực lực phản đối khả năng này… với lý do sẽ là trái với hiến pháp, khi một vị Tổng thống Venezuela tuyên thệ nhậm chức ở nước ngoài.

Nếu Tổng thống đắc cử Hugo Chavez qua đời, cuộc bầu cử tổng thống mới sẽ phải diễn ra trong vòng 30 ngày. Theo “Wall Street Journal”, người chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống mới sẽ phải quản lý một đất nước với mức thâm hụt ngân sách khổng lồ và có thể sẽ phải thực hiện các biện pháp mất lòng dân như phá giá tiền tệ để chính phủ mới có thể trả nợ, cắt giảm ngân sách các chương trình xã hội của Tổng thống Chavez.

Ông Cabello không quan tâm đến việc chạy đua vào chức tổng thống sắp tới?

Triển vọng kinh tế ảm đạm nói trên khiến cho một số nhà phân tích suy đoán ông Diosdado Cabello sẽ không quan tâm đến việc chạy đua vào chức tổng thống sắp tới và đùn đẩy cho Phó Tổng thống Maduro hoặc ứng cử viên tổng thống của phe đối lập Henrique Capriles… thực hiện các biện pháp mất lòng dân để sửa chữa nền kinh tế đất nước.

Trên tờ “Caracas Chronicles”, blogger  Francisco Toro viết: “Nếu tôi là Cabello, tôi sẽ cảm ơn ngôi sao may mắn là ông Chávez vì đã không để cho tôi buộc phải thông qua gói cải cách kinh tế sắp tới. Cơ hội của Cabello sẽ đến vào 6 tháng cuối năm 2013 hoặc trong năm 2014, khi Maduro (hoặc Capriles) hoàn toàn không thể đối phó với làn sóng bất mãn xuất phát từ các biện pháp tài chính cấp bách mất lòng dân. Khi đó, ông Cabello ở vào vị thế có thể cáo buộc tổng thống đương nhiệm phản bội các di sản của cách mạng và trở thành người thừa kế thực sự di sản vì dân của Tổng thống Chavez”.