“Sói chột mắt”, kẻ chủ mưu vụ bắt con tin ở Algeria

"Sói chột mắt" Moktar Belmoktar

Cuộc tấn công khủng bố  bắt cóc con tin tại nhà  máy khí đốt ở In Amenas, miền Đông Algeria có thể là một hành động bột phát trả đũa sự can thiệp của Pháp ở Mali hoặc có thể là một điềm báo đáng ngại về sự bùng phát của phong trào Hồi giáo cực đoan ở Bắc Phi.

Chủ mưu vụ bắt cóc các con tin phương Tây nói trên là Moktar Belmoktar - một  cựu binh thánh chiến ở Afghanistan và một trùm buôn lậu khét tiếng: buôn từ thuốc lá đến vũ khí hạng nặng. Từ lâu, Belmoktar, một công dân Algeria bị mất một mắt trong cuộc chiến Afghanistan, là mục tiêu truy lùng của lực lượng chống khủng bố Pháp.

Hiện thời, Belmoktar cầm đầu Lữ đoàn Al-Mulathameen có quan hệ với mạng lưới Al Qaeda Bắc Phi (AQIM).

Tổ hợp sản xuất khí đốt bị các lực lượng của Belmoktar tấn công bắt con tin ngày 16/1 nằm cách thành phố In Amenas khoảng 50 cây số.  Nhiều chuyên gia chống khủng bố cho rằng quân của Belmoktar sử dụng xe bán tải đến từ lãnh thổ Libya do các lực lượng dân quân vũ trang kiểm soát.  

Phát ngôn viên của Lữ đoàn Al-Mulathameen nói với một hãng tin của Mauritania rằng cuộc tấn công này nhằm trả đũa việc quân Pháp can thiệp vào Mali. Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng kế hoạch tấn công này quá phức tạp nên bắt buộc phải được chuẩn bị từ lâu. Robert Fowler, một nhà ngoại giao Canada từng bị người của Belmoktar bắt cóc ở Niger trong năm 2008,  nói với CNN: "Tôi nghi rằng Belmoktar có thông tin tình báo và luôn tìm cách bắt cóc, làm bẽ mặt phương Tây. Đó là chính là cái điều mà người của hắn đang làm”.

Trong một đoạn video dài 28 phút xuất hiện trên các diễn đàn thánh chiến hồi tháng trước, Belmoktar cảnh báo Lữ đoàn Al-Mulathameen sẽ sớm hành động chống lại lợi ích của phương Tây trong khu vực.

Thông báo việc thành lập một đơn vị biệt kích thiện chiến mang tên “Những người ký bằng máu”, Belmoktar cho biết đây sẽ là lá chắn chống lại “kẻ thù xâm lược”. Các nhà phân tích chống khủng bố nói với CNN rằng ngôn ngữ của thông báo nói trên cho thấy nhóm này được thành lập để tiến hành các hoạt động thánh chiến hơn là bắt cóc người nước ngoài để đòi tiền chuộc.

Rất có thể, vụ bắt cóc con tin này nhằm để trao đổi việc phóng thích các phần tử al-Qaeda cốt cán đang bị giam giữ tại các nhà tù Algeria. Ba phần tử al-Qaeda cốt cán đã bị các lực lượng an ninh Algeria bắt giữ cuối tháng bảy, nhưng không rõ liệu chúng có quan hệ mật thiết với  Belmoktar hay không.

Sinh năm 1972, Belmoktar lớn lên trên sa mạc ở miền nam Algeria. Năm 1991, khi còn ở tuổi thiếu niên, Belmoktar đã đến Afghanistan để tham gia thánh chiến. Trở lại Algeria với  một con mắt, Belmoktar gia nhập Nhóm Hồi giáo vũ trang (GIA) chống chính phủ Algeria.

Belmoktar từng khoe rằng ông ta đã gặp Osama bin Laden, sáng lập tổ chức khủng bố al-Qaeda, ở Sudan hồi giữa những năm 1990. Belmoktar thăng tiến liên tục và trở thành một trong các thủ lĩnh khét tiếng của GIA ở sa mạc Sahara.

GIA là tiền thân của AQIM và có nhiều thủ lĩnh người Algeria. Tuy vẫn còn quan hệ với GIA, nhưng Belmoktar đã đứng ra thành lập một đội quân riêng.

Có tin nói thủ lĩnh AQIM Abdelmalik Drukdal đã giáng cấp Belmoktar vào cuối năm ngoái và Belmoktar cũng đã “gây thù chuốc oán” với Abou Zeid, một thủ lĩnh rất bạo lực và cực đoan trong AQIM. Trích dẫn lời của các quan chức an ninh khu vực, hãng tin Pháp AFP đưa tin Belmoktar đã bị sa thải vì “tiếp tục hành động vô tổ chức, vô kỷ luật” , bất chấp những lời cảnh báo của ban lãnh đạo AQIM.

Theo các nguồn tin Libya có quan hệ chặt chẽ với các chiến binh thánh chiến khu vực, Belmoktar là “cái gai trong mắt” ban đạo AQIM vì luôn “làm theo ý thích của mình” và gây sự với Mỹ, nước vốn có lực lượng máy bay không người lái tàng hình rất nguy hiểm.

Một nguồn tin ở Libya nói với CNN rằng Belmokhtar đã bỏ ra nhiều tháng ở Libya trong năm 2011 để thăm dò, hợp tác với các nhóm thánh chiến địa phương và đảm bảo nguồn cung cấp vũ khí. Để kiếm tiền, Belmoktar ngày càng lao vào các hoạt động buôn lậu và được nhận thêm một biệt danh nữa là “lão Marlboro”, bên cạnh biệt danh “Sói chột mắt" . Belmoktar buôn lậu đủ mọi thứ: từ thuốc lá, ma túy, vũ khí đến buôn người qua biên giới.

Tháng 12/2007, quân của Belmoktar đã sát hại bốn du khách Pháp tại Mauritania. Hai tháng sau, chúng lại “vừa đi xe vừa nổ súng” vào Đại sứ quán Israel tại Nouakchott, thủ đô của Mauritania.

Bất chấp việc bị các vệ tinh Mỹ liên tục theo dõi và quân đội hai nước Algeria và Mauritania được gửi đến các khu vực nhạy cảm, chi nhánh al Qaeda ở Sahel vẫn phát triển mạnh mẽ.

Sa mạc mênh mông bát ngát khó tiếp cận và quan hệ chặt chẽ với các bộ lạc địa phương chính là một lợi thế của

Lữ đoàn Al-Mulathameen. Với biên giới Algeria-Mali dài hàng nghìn cây số (bằng khoảng cách từ New York đến Chicago), chính quyền hai nước khó bề kiểm soát đường biên giới vốn đã vô cùng lỏng lẻo này.

Tháng 2/2012, giới chức hữu quan đã phát hiện nhiều tên lửa SA-7 và SA-24,  bị cướp từ các kho vũ khí Libya,  chôn vùi trong sa mạc cách In Amenas không xa.