Truyền thông nhà nước Trung Quốc mới đây cho biết những chiếc J-11A đầu tiên thuộc lô sản xuất ban đầu đã được chuyển tới Đại học Kỹ thuật Không quân để phục vụ huấn luyện cho lực lượng kỹ thuật mặt đất.

Các máy bay này được sử dụng trong đào tạo bảo dưỡng, nạp vũ khí và phục vụ kỹ thuật, với hình ảnh cho thấy chúng mang tên lửa không đối không R-27 do Nga sản xuất, cũng như tên lửa PL-12 do Trung Quốc tự phát triển.

Dù J-11A đang nhanh chóng bị rút khỏi biên chế chiến đấu, đây chỉ là một trong nhiều biến thể phát triển từ tiêm kích chiếm ưu thế trên không hạng nặng Su-27 của Liên Xô. Hiện nay, các mẫu hiện đại hơn như J-15 và J-16 vẫn đang được sản xuất với số lượng lớn và có nhiều điểm tương đồng về yêu cầu bảo dưỡng, khiến J-11A vẫn có giá trị trong công tác huấn luyện kỹ thuật.

Trung Quốc trở thành khách hàng nước ngoài đầu tiên mua Su-27 vào cuối năm 1991, sau đó tiến hành lắp ráp nội địa dòng máy bay này dưới tên gọi J-11 bằng các bộ linh kiện do Nga cung cấp. Khi các linh kiện Nga dần được thay thế, Trung Quốc tiến hành hiện đại hóa khung thân, sử dụng vật liệu composite và cải tiến hệ thống, tạo ra phiên bản J-11A vào giữa thập niên 1990.

Chương trình này mở đường cho sự ra đời của J-11B vào cuối những năm 2000 – phiên bản gần như hoàn toàn nội địa hóa, ngoại trừ động cơ – và sau đó là tiêm kích thế hệ “4+” J-16, được đưa vào biên chế từ năm 2013.

Mặc dù đội bay J-11B đã được nâng cấp sâu về điện tử hàng không và vũ khí theo chương trình J-11BG, ngang bằng với J-16, các mẫu cũ hơn như J-11A và Su-27 đang bị loại biên nhanh chóng. Đáng chú ý, dù J-11A được dùng trong huấn luyện tích hợp tên lửa PL-12, loại máy bay này trên thực tế không được xác nhận là có khả năng mang loại vũ khí đó khi còn phục vụ chiến đấu.

Tên lửa R-27 từng là vũ khí không đối không ngoài tầm nhìn chủ lực của Su-27 và có ý nghĩa mang tính đột phá đối với không quân Trung Quốc khi được tiếp nhận, nhưng đã nhanh chóng lạc hậu trong thập niên 1990.

Điều này khiến Trung Quốc phải mua tên lửa R-77 dẫn đường radar chủ động. Các chuyên gia Belarus được cho là đã đóng vai trò quan trọng trong việc giúp tích hợp R-77 lên Su-27 và J-11A, vốn vẫn sử dụng hệ thống điện tử kiểu Liên Xô. Về sau, các dòng J-11B mới hơn được tích hợp tên lửa PL-12 nội địa – loại vũ khí được đánh giá có năng lực vượt trội so với các tên lửa không đối không do Nga sản xuất và đánh dấu bước tiến lớn của Trung Quốc trong phát triển tên lửa hàng không.

Hiện nay, Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc là lực lượng vận hành nhiều tiêm kích phát triển từ Su-27 nhất thế giới. Khoảng cách công nghệ ngày càng lớn giữa ngành công nghiệp quốc phòng Trung Quốc và Nga đã khiến các tiêm kích Trung Quốc như J-16 và J-15B vượt trội rõ rệt so với các biến thể Su-27 nâng cấp của Nga, bao gồm cả Su-35. Riêng J-16 đã được biên chế hơn 350 chiếc, trở thành dòng tiêm kích hạng nặng được một lực lượng không quân mua sắm nhiều nhất kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc.

Khi Su-27 lần đầu đi vào hoạt động, nó vượt trội các tiêm kích phương Tây về tầm bay, khả năng cơ động, radar và công nghệ khung thân. Dù sự suy giảm của ngành quốc phòng Nga đã hạn chế việc tiếp tục nâng cấp thiết kế này, Trung Quốc đã kế thừa và phát triển những ưu thế đó, giúp các biến thể hiện đại như J-16 và J-15B tiếp tục giữ vị thế hàng đầu thế giới trên nhiều phương diện về năng lực tác chiến.