Tổng thống Ukraine Zelensky ngày 4/8 cho biết, các phi công Ukraine đã bắt đầu lái máy bay F-16 để thực hiện nhiệm vụ sau khi Kiev chính thực tiếp nhận chiến đấu cơ này từ phương Tây. Sự xuất hiện của tiêm kích F-16 trên chiến trường sẽ tăng cường sức mạnh cho quân đội Ukraine, đồng thời gây nhiều khó khăn, thách thức cho Nga.
Tiêm kích F-16. Ảnh: Reuters
Nếu F-16 trang bị radar tốt và tên lửa không đối không tầm xa, cộng với sự chỉ điểm, dẫn bắn của máy bay cảnh báo sớm và chỉ huy trên không (AWACS) thì đây sẽ là mối nguy hiểm đối với máy bay Nga. Mặc dù vậy, theo giới phân tích, Nga có thể sử dụng các hệ thống phòng không tiên tiến của mình để đối phó với chiến đấu cơ này.
Hệ thống phòng không S-400
Một khi cất cánh, F-16 sẽ phải đối đầu với hệ thống phòng không S-400 đáng gờm, có khả năng tiêu diệt nhiều máy bay cùng một lúc.
S-400 là hệ thống phòng không tiên tiến bậc nhất của Nga, được chế tạo để cạnh tranh với hệ thống Patriot của Mỹ. S-400 lần đầu được đưa vào hoạt động vào năm 2007. Nga tuyên bố đây là "hệ thống phòng không tầm xa tốt nhất thế giới". Trong khi Patriot có giá 1 tỷ USD, S-400 có giá thấp hơn nhiều.
S-400 có khả năng bắn hạ máy bay và tên lửa ở tầm xa. Nga đã triển khai hệ thống này dọc theo tiền tuyến. S-400 có tầm bắn 400 km và có thể phát hiện mục tiêu cách xa tới 1.000 km. Hệ thống bao gồm radar gắn trên xe tải, trạm chỉ huy di động và nhiều bệ phóng tên lửa. Vẫn chưa rõ liệu chiến đấu cơ F-16 có thể đối phó hiệu quả với hệ thống S-400 hay không.
Cuộc xung đột tại Ukraine đã tạo ra những kết quả trái chiều, liên quan đến hiệu quả của S-400. Vào tháng 11/2023, Bộ Quốc phòng Anh cho biết, Ukraine đã phá hủy 4 hệ thống phòng không của Nga trong 1 tuần, trong đó có 3 hệ thống S-400 tại khu vực Lugansk.
Vào tháng 6/2024, Bộ Tổng tham mưu Ukraine tuyên bố đã phá hủy một hệ thống S-300 và một hệ thống S-400 ở bán đảo Crimea. Vệc phá hủy các hệ thống này tạo ra những lỗ hổng trong mạng lưới phòng không tích hợp của Nga và Ukraine có thể lợi dụng lỗ hổng này để tấn công.
Mặc dù thông tin phía Ukraine đưa ra chưa được kiểm chứng, các chuyên gia cho rằng S-400 cũng có điểm mù nhất định. Các tên lửa đánh chặn tầm xa mà S-400 sử dụng (48N6E2/3, 40N6E) đều là tên lửa dẫn đường bằng radar bán chủ động. Khi máy bay bay dưới đường chân trời của radar, chúng sẽ không bị radar phát hiện. S-400 cũng phải đối mặt với những thách thức khi đánh chặn tên lửa đạn đạo có tốc độ cao và khả năng cơ động tốt. Ngoài ra, một cuộc tấn công ồ ạt cũng có thể gây nguy hiểm cho S-400 nếu hoạt động của hệ thống phòng không này không được hỗ trợ bởi các phương tiện phòng không khác.
Nga từng nhiều lần cảnh báo sẽ bắn hạ F-16 trước khi chúng cất cánh và phóng tên lửa. Hồi đầu tháng 7, Moscow đã tiến các cuộc tấn công bằng tên lửa, phá hủy ít nhất 5 máy bay chiến đấu của Ukraine, trong đó có 2 máy bay Su-27 và một máy bay MiG-29. Chỉ riêng trong tháng 7, Nga cũng tấn công ít nhất 3 sân bay của Ukraine: một sân bay ở khu vực phía nam Odessa và hai sân bay khác ở miền trung Ukraine là Myrhorod và Kryvyi Rih.
Bộ đôi “sát thủ” Igla và Verba Man
Ngoài hệ thống phòng không S-400, Nga có thể sử dụng các hệ thống phòng không di động (MANPADS) để đối phó với chiến đấu cơ F-16, trong đó phải kể đến bộ đôi "sát thủ” Igla và Verba Man.
Igla-S và Verba là các hệ thống phòng không thế hệ mới được sử dụng để chống lại máy bay cánh cố định và máy bay cánh xoay, phương tiện bay không người lái và tên lửa hành trình. Hệ thống có thể hạ hầu hết mục tiêu trên không với tầm bắn hiệu quả bay từ 500 đến 6.000 m độ cao từ 10m tới 3.500m.
Trong trường hợp chiến đấu cơ F-16 bay ở độ cao thấp, chúng có thể dễ bị MANPADS của Nga bắn hạ. EurAsian Times dẫn nhận định của một cựu phi công thuộc Không quân Ấn Độ cho biết: “Igla luôn là vũ khí nguy hiểm. Chúng không bị gây nhiễu và rất khó để đánh lừa người điều khiển bằng mồi nhử”.
MANPADS là một phần quan trọng trong chiến lược phòng thủ trên không của Nga. Các hệ thống này đã bắn hạ khoảng 1/3 số lượng máy bay chiến đấu của Ukraine. Ukraine cũng sử dụng hệ thống Igla-S có từ thời Liên Xô để làm giảm ưu thế trên không của Không quân Nga.
Hiện thông tin về việc triển khai và các loại vũ khí mà chiến đấu cơ F-16 mang theo vẫn được giữ kín. Có những suy đoán cho rằng F-16 có thể mang theo tên lửa hành trình phóng từ trên không Storm Shadow do Anh cung cấp, với tầm bắn hơn 250km, có khả năng tấn công các mục tiêu bên trong nước Nga. Chúng cũng có thể được trang bị tên lửa không đối không tầm xa có khả năng gây ra mối đe dọa đáng kể cho máy bay ném bom và máy bay chiến đấu của Nga.
Chiến đấu cơ F-16 chắc chắn vượt trội hơn so với các chiến đấu cơ cũ của Ukraine. Sở hữu radar mạnh hơn và khả năng chống nhiễu tốt hơn, F-16 có thể phát hiện máy bay Nga ở khoảng cách xa và nằm ngoài phạm vi bao phủ của hệ thống phòng không Nga.
Một số chuyên gia dự đoán, Ukraine có thể chủ yếu sử dụng F-16 để tiêu diệt tên lửa hành trình và máy bay không người lái. Tuy nhiên, nếu Ukraine quyết định tấn công bằng F-16 Falcons, MANPADS cùng với hệ thống S-400 và máy bay chiến đấu của quân đội Nga có thể gây ra thách thức đáng kể đối với chiến đấu cơ này.