Giải mã trận đánh thành công nhất của Nga tại Chechnya

Theo Russia & India Report, việc Quân đội Nga quyết định tiêu diệt hoàn toàn lực lượng không quân Chechnya vào tháng 12/1994 là một trong những quyết định sáng suốt nhất của Moscow trong Chiến tranh Chechnya lần thứ nhất và nó cũng một phần nào đó giúp Nga hạn chế tối đa thương vong về mình trong gần hai năm xung đột.

Từ đầu năm 1994, thủ lĩnh ly khai người Chechnya - Dzhokhar Musayevich Dudayev đã bắt đầu âm thầm chuẩn bị cho một cuộc chiến tranh nhằm tách Chechnya ra khỏi Nga. Và cuộc chiến này sẽ huy động toàn bộ lực lượng vũ trang của Chechnya khi đó bao gồm cả lực lượng không quân với một kế hoạch chi tiết được Dudayev vạch ra trong suốt nhiều năm trước đó.

Từng là một phi công chiến đấu, Dudayev hiểu rõ vai trò đặc biệt của lực lượng không quân trong chiến tranh và các cuộc không kích gây ra thiệt hại nặng nề cho đối phương ở nhiều khía cạnh khác nhau. Đến tháng 9/1994, Dudayev đã sẵn sàng cho một kế hoạch được gọi là "Lasso" nhằm tận dụng tối đa số máy bay có trong tay mình khi đó và mọi đơn vị không quân Chechnya đều nằm dưới quyền chỉ huy của vị thủ lĩnh này. Đến cuối tháng tất cả phi đội chiến đấu của Dudayev đều đã sẵn sàng đợi lệnh xuất kích.

Nếu Chechnya đã chuẩn bị sẵn sàng cho một kế hoạch tấn công phủ đầu Nga thì phía Moscow cũng vậy và họ được trang bị tốt hơn, thậm chí một đơn vị tác chiến trên không mới của Nga cũng được thành lập để đối phó với không quân Chechnya và đơn vị này có số hiệu là 515. Bản thân 515 được thành lập từ Tập đoàn quân số 4 với lực lượng chính đóng tại Beslan và Mozdok cách xa hàng trăm cây số tính từ thủ đô Grozny của Chechnya, do đó không quân của Dudayev vươn tới được khu vực này.

Về trang bị 515 được trang bị các dòng chiến đấu cơ tốt nhất của Nga khi đó như tiêm kích bom Su-24, cường kích Su-25, tiêm kích MiG-29 và máy bay ném bom chiến lược tầm xa Tu-22.

Về phía không quân Chechnya, họ được trang bị khoảng 250 máy bay quân sự, tuy nhiên không có nhiều chiến đấu cơ. Chechnya chỉ có "một nhúm" máy bay tiêm kích MiG-15/17 lỗi thời và máy bay huấn luyện có thể mang bom L-29/39.

Nhìn chung với đội hình như trên không quân Chechnya chỉ có thể tác chiến tầm gần hoặc hỗ trợ từ trên không và hoàn toàn không có khả năng đối đầu trực tiếp với Không quân Nga.

Có một thực tế là kế hoạch "Lasso" của Dudayev đã rơi vào tay tình báo quân đội của Nga. Trước cuộc chiến, Không quân Nga đã xác định được toàn bộ vị trí Chechnya sẽ triển khai phi đội chiến đấu cơ của mình. Đợt không kích đầu tiên của Nga tại Chechnya được thực hiện vào ngày 1/12/1994 do phi đội Su-25 đảm nhận. Mặc dù bị tấn công bất ngờ nhưng Chechnya không mất bất cứ máy bay nào, tuy nhiên đến chiều cùng ngày tại một căn cứ không quân ở phía bắc Grozny họ lại để mất tới hơn một chục máy bay quân sự các loại.

Kể từ đó Không quân Nga bắt đầu các chiến dịch không kích quy mô hơn tại Chechnya có sự tham gia của cả máy bay ném bom tầm xa. Trong khoảng 200 lần xuất kích Moscow đã thổi bay hoàn toàn không quân của Dudayev. Bên cạnh đó, Nga cũng phá hủy các cơ sở hạ tầng hàng không cũng như các kho vũ khí nhằm ngăn chặn Chechnya tái xây dựng lại lực lượng không quân của mình.

Chiếc máy bay duy nhất còn xót lại của Dudayev là vận tải cơ An-2. Và trong nỗ lực cuối cùng để giữ lại máy bay này lực lượng ly khai Chechnya đã quyết định bí mật đưa nó đi đến nơi cất giữ an toàn, tuy nhiên cuối cùng chiếc An-2 lại bị Nga bắn hạ khi đang chuẩn bị cất cánh.

Mặc dù kế hoạch "Lasso" của Dudayev được đánh giá khá thực tế nhưng ông lại không nghĩ đến việc Nga sẽ tấn công phủ đầu Chechnya bất chấp thiệt hại lớn về trang thiết bị quân sự vốn cũng là của Nga. Chính sự chủ quan này đã khiến lực lượng ly khai Chechnya mất đi thế chủ động trong giai đoạn đầu của cuộc chiến cho đến khi một chiến toàn diện nổ ra.

Còn đối với Nga chiến dịch không kích tiêu diệt không quân Chechnya là một trong những thắng lợi hiếm hoi của họ tại Chechnya khi kết thúc cuộc chiến Moscow mất tới hơn 5.700 binh sĩ. Và nếu Chechnya vẫn còn lực lượng không quân có thể con số này có thể sẽ lớn hơn rất nhiều.