Các bác sĩ khoa Phục hồi chức năng, Bệnh viện Việt Nam – Thụy Điển Uông Bí cho biết, tai biến mạch máu não (TBMMN) hay còn gọi là đột quỵ bao gồm nhồi máu não và xuất huyết não, màng não. Hiện nay, người bị TBMMN đang có xu hướng trẻ hóa và gia tăng về số lượng.
Đây là bệnh lý gây tử vong hàng đầu ở Việt Nam và trên Thế Giới, để lại nhiều di chứng và cần nhiều chi phí điều trị. Một trong những di chứng thường gặp của TBMMN gây đau đớn cho người bệnh đó là bán trật khớp vai.
Tình trạng bán trật khớp vai ở người bệnh liệt nửa người không gây nguy hiểm đến tính mạng, tuy nhiên nó sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống cũng như quá trình phục hồi của người bệnh. Bởi khi bán trật khớp vai xảy ra, người bệnh sẽ cảm thấy đau đớn, gây hạn chế vận động hàng ngày và người bệnh có thể từ chối tham gia vào quá trình tập luyện phục hồi chức năng.
 |
| Hình ảnh minh hoạ khớp vai bình thường (hình trái) và bán trật khớp vai (hình phải) |
Bán trật khớp vai là gì?
Bán trật khớp vai là tình trạng chỏm xương cánh tay trật khỏi trung tâm ổ chảo xương vai. Trật có thể hoàn toàn hay một phần, tình huống trật một phần thì gọi là bán trật.
Khớp vai hay khớp giữa ổ chảo xương vai và chỏm của xương cánh tay, là khớp có tầm vận động lớn nhất cơ thể. Thường có hoạt động nhiều nhất so với các khớp khác. Nên cũng là khớp dễ bị trật nhất.
Khớp vai bao gồm: chỏm xương cánh tay và ổ chảo xương vai. Diện tích mặt khớp chỏm lớn hơn rất nhiều so với mặt khớp ở chảo xương bả vai. Nên khớp vai có biên độ di động rất lớn.
Để ổn định cho khớp vai, nó có sự giúp đỡ từ các cấu trúc xung quanh là bao khớp, sụn viền, gân cơ và dây chằng. Vì vậy khi bị trật 2 mặt khớp thì chính là do các cấu trúc này đã bị tổn thương.
 |
| Cách đặt tư thế đúng cho vai - ảnh BVCC |
Nguyên nhân bán trật khớp vai ở người bệnh TBMMN
Ở giai đoạn liệt mềm sau đột quỵ sẽ có tình trạng yếu gân cơ và dây chằng xung quanh khớp vai, đặc biệt là nhóm gân cơ trên gai chịu trách nhiệm cho sự thẳng trục của khớp vai. Khi các tổ chức này suy yếu sẽ làm cho khớp vai có nguy cơ bị bán trật.
Khi người bệnh không được kê đặt tư thế đúng khi nằm trên giường. Ở tư thế nằm nghiêng sang bên liệt phần khớp vai bị đè lâu bởi trọng lượng cơ thể dẫn đến tình trạng bán trật khớp vai.
Khi người bệnh tập thay đổi tư thế từ nằm sang ngồi hoặc tập đứng, trọng lực của tay bên liệt kéo liên tục vào khớp vai cộng thêm sự suy yếu của cơ và dây chằng, dẫn đến chỏm xương cánh tay dần di chuyển ra khỏi vị trí ổ chảo.
Quá trình chăm sóc của người nhà quá mạnh hoặc chưa đúng cách cũng có thể dẫn đến tình trạng tổn thương và bán trật khớp vai bên liệt.
Dấu hiệu nhận biết tình trạng bán trật khớp vai
- Đau vai bên liệt: là dấu hiệu xuất hiện sớm nhất khi người bệnh bị bán trật khớp vai. Có những trường hợp người bệnh đau dữ dội khi nâng tay bên liệt lên.
- Hạn chế hoặc mất tầm vận động khớp vai bên liệt, khi vận động có thể có tiếng kêu lục cục trong khớp.
- Khoảng cách gia tăng giữa mỏm cùng vai và đầu trên xương cánh tay, vai bị trật biến dạng có thể nhìn thấy bất thường so với bên lành.
Có thể đánh giá chính xác tình trạng bán trật khớp vai trên phim X-Quang.
 |
| Hình ảnh một loại đai vai hỗ trợ cho người bệnh bán trật khớp vai -- Ảnh BVCC |
Phòng ngừa và điều trị bán trật khớp vai ở người bệnh TBMMN
Ngoài các phương pháp điều trị nội khoa và ngoại khoa, người bệnh cần được hướng dẫn phòng ngừa và điều trị phục hồi chức năng để đạt hiệu quả cao nhất:
Phòng ngừa
- Dùng đai, nẹp hỗ trợ: Các thiết bị hỗ trợ truyền thống, dưới dạng đai hay nẹp thường được sử dụng để kiểm soát bán trật khớp vai sau tai biến. Mục đích là để nâng đỡ trọng lượng của cánh tay, giúp ngăn ngừa/giảm thiểu sự kéo xuống dưới (trọng lực) của xương cánh tay và giảm căng trên bao khớp vai.
- Đặt tư thế đúng cho vai: Nên đặt vai ở tư thế nâng đỡ tốt:
+ Tư thế nằm ngửa có gối mỏng đỡ ở bả vai, vai ở tư thế dạng, tránh nằm nghiêng bên liệt quá nhiều trong giai đoạn liệt mềm.
+ Tư thế ngồi cần có gối kê ở cẳng tay để vai trong tư thế dạng và được nâng đỡ. Người nhà người bệnh khi chăm sóc cần nhẹ nhàng, tránh các động tác lôi kéo tay thô bạo.
+ Điện xung: Giúp làm giảm đau, kích thích mạnh nhóm cơ quanh khớp vai. Người bệnh đau vai sau TBMMN đang được điều trị bằng phương pháp điện xung tại khoa Phục hồi chức năng.
+ Siêu âm trị liệu: Tác dụng làm tăng hấp thu dịch nề, tăng trao đổi chất, tăng dinh dưỡng và tái sinh tổ chức, tác dụng trực tiếp lên cảm thụ thần kinh, giảm đau, giãn cơ, cải thiện thần kinh trong bệnh lý khớp vai.
+ Nhiệt trị liệu: nhiệt nóng, nhiệt lạnh sẽ được sử dụng để làm giảm đau cho người bệnh. Tùy từng trường hợp sẽ được áp dụng các phương pháp nhiệt khác nhau.
+ Vận động trị liệu: Tránh cứng khớp vai, giúp tăng cường sức mạnh các nhóm cơ vùng vai. Tuy nhiên, mỗi người bệnh sẽ được thăm khám, lượng giá và đưa ra bài tập phù hợp. Người bệnh tránh tự ý tập luyện khi chưa được chuyên gia phục hồi chức năng hướng dẫn, vì tập luyện sai cách có thể dẫn đến những hậu quả khó khắc phục.