Cách phòng cúm mùa bằng y học cổ truyền

Để phòng bệnh cúm mùa, mỗi người dân cần nâng cao sức khỏe của bản thân bằng việc vệ sinh môi trường xung quanh sạch sẽ và các phương pháp đơn giản.

Dưới góc nhìn của Đông y, các bác sĩ Khoa Y học cổ truyền, Bệnh viện Bạch Mai có những chia sẻ để phòng bệnh cúm mùa dễ dàng thực hiện và áp dụng, giúp người dân tăng cường sức khoẻ.
Bệnh cúm mùa (cúm A, B) theo Y học cổ truyền là “ôn dịch” của học thuyết “ôn bệnh học” và có tên “cảm mạo ôn bệnh”. Cúm mùa là một loại bệnh ngoại cảm có tính truyền nhiễm, lây lan mạnh trong cộng đồng.
Nguyên nhân chủ yếu do cảm thụ các yếu tố “dịch lệ”, thường xuất hiện theo mùa (thời hành dịch độc) vào cuối đông đầu xuân. Ngoài ra, thời tiết bất thường cũng là điều kiện thuận lợi phát sinh bệnh.
Cach phong cum mua bang y hoc co truyen
Ảnh minh hoạ 
Theo nguyên lý y học cổ truyền, cùng với các biểu hiện lâm sàng, cận lâm sàng của bệnh, cho thấy vị trí gây bệnh của cúm mùa là ở tạng “phế” (hệ hô hấp), thuộc tính của nguyên nhân gây bệnh là “thấp độc” (các yếu tố dịch bệnh trong môi trường ẩm thấp). Tùy theo chính khí của mỗi người hoặc phối hợp thêm các nguyên nhân như: nhiệt, thấp, đàm... mà thời gian phát bệnh, nhiều thể bệnh và mức độ bệnh lý nặng nhẹ khác nhau trên lâm sàng.
Phòng chống cúm mùa theo y học cổ truyền
Với phương châm “phòng bệnh hơn chữa bệnh”, mỗi người dân cần nâng cao sức khỏe của bản thân và vệ sinh môi trường xung quanh sạch sẽ. Để thực hiện những điều này thì các phương pháp y học cổ truyền có hiệu quả rất tốt. Một số phương pháp phòng cúm mùa người dân có thể áp dụng dễ dàng như sau:
Vệ sinh môi trường (nhà cửa, nơi làm việc):
Nguyên liệu: Sử dụng dược liệu chứa tinh dầu: Cây sả, chanh, quế, mùi, bưởi, tràm gió, gừng tươi, kinh Giới, tía tô, bồ kết… hoặc chế phẩm tinh dầu của các loại dược liệu này.
Cách dùng: Có thể dùng một loại dược liệu hoặc phối hợp nhiều loại dược liệu, mỗi loại từ 100 - 400g tùy theo loại dược liệu và diện tích phòng, cho dược liệu vào nồi, đổ nước ngập dược liệu, đậy nắp nồi, đun sôi lăn tăn, mở nắp để hơi nước bão hòa tinh dầu khuếch tán ra không gian phòng, tiếp tục đun sôi nhỏ thêm 30 phút, đóng cửa phòng khoảng 20 phút. Ngày thực hiện 2 lần, sáng và chiều.
Lưu ý: Không xông có tinh dầu trong phòng ngủ có trẻ em dưới 30 tháng tuổi, trẻ em đang sốt và có tiền sử co giật do sốt cao, động kinh, người có dị ứng với các loại thảo dược trên.
Vệ sinh cá nhân
Xông mũi: Dùng nồi nấu lá có tinh dầu hay các loại tinh dầu nấu sôi, trùm lên mặt xông, thời gian xông khoảng 15 – 20 phút. Các loại lá có tinh dầu có thể chọn lựa: lá lốt, lá trầu, lá trà, lá ngũ sắc, lá bạch đàn, tỏi, sả, bồ kết, gừng, là bưởi.. Tinh dầu có thể chọn tinh dầu khuynh diệp, tinh dầu bạc hà, tinh dầu xả…
Việc xông hơi nóng vào mũi, họng và phổi là một giải pháp lý tưởng để vô hiệu hóa sự lây nhiễm của vi rút trong giai đoạn đầu mới nhiễm, khi vi rút khu trú tại chỗ ở mũi, miệng, họng, thậm chí ở phổi nhưng chưa nhiễm vào máu. Nhiệt độ cao sẽ tấn công virus và ngăn chặn quá trình tự nhân đôi của chúng.
Súc miệng: Lấy 10g hương nhu sắc cùng 200ml nước, dùng súc miệng vào 2 lần trong ngày vào sáng sớm và trước khi đi ngủ.
Rửa mũi, súc miệng bằng nước muối sinh lý hằng ngày.
Bài thuốc phòng và điều trị
Ngọc bình phong tán
Ngọc bình phong tán là tên một bài thuốc cổ từ thời Kim Nguyên (Trung Quốc), có công dụng ích khí, cố biểu và chỉ hãn, thường được dùng để chữa các chứng cảm mạo ở những người thể chất hư nhược. “Bình phong” có nghĩa là tấm chắn. “Ngọc bình phong” là tấm chắn được chế bằng ngọc có công dụng che chắn bảo vệ cơ thể nhằm phòng chống các nhân tố gây bệnh từ bên ngoài xâm nhập vào cơ thể.
Bài thuốc gồm 3 vị: hoàng kỳ 18-36g, bạch truật 12g, và phòng phong 6-12g.
Cách dùng: hoàng kỳ, bạch truật, phòng phong sấy khô, tán vụn, hãm với nước sôi trong bình kín, uống thay trà hàng ngày. Cũng có thể dùng bài thuốc này dưới dạng sắc uống, mỗi ngày sắc 1 thang.
Kết quả nghiên cứu dược lý và lâm sàng của các nhà khoa học Trung Quốc cho thấy, với cấu trúc phối hợp 3 vị thuốc nói trên, Ngọc bình phong tán có tác dụng khá đặc biệt trên hệ miễn dịch của cơ thể, vừa nâng cao hệ miễn dịch dịch thể, vừa cải thiện tích cực miễn dịch tế bào, ức chế phản ứng quá mẫn, tăng cường sức chống đỡ của niêm mạc đường hô hấp, từ đó phòng chống hiệu quả tình trạng viêm nhiễm do vi khuẩn và virus gây nên.
Tỏi ngâm mật ong trị ho đau rát họng
Cach phong cum mua bang y hoc co truyen-Hinh-2
Tỏi ngâm mật ong trị ho đau rát họng - Ảnh: BVCC 
Nguyên liệu: 200ml mật ong, 30gr tỏi (tương đương với 30 nhánh tỏi), 1 lọ thuỷ tinh dung tích 300ml.
Cách làm: tỏi bóc vỏ đập dập hoặc băm nhỏ để ngoài không khí khoảng 10 phút sau đó cho vào hũ thuỷ tinh đã đựng sẵn 200ml mật ong. Ngâm 2 tuần có thể dùng được. Nếu cần dùng luôn thì đem hỗn hợp tỏi mật ong hấp cách thuỷ 20 phút.
Lưu ý: Mặc dù tỏi có tác dụng kháng sinh mạnh nhưng tỏi chỉ đem lại hiệu quả đối với trường hợp viêm họng do virus, dị ứng hoặc do các nguyên nhân không nhiễm trùng khác. Không dùng mật ong cho trẻ dưới 1 tuổi, người đang bị tiêu chảy hoặc đầy bụng.
Tập luyện
Phương pháp thở 4 thì của Nguyễn Văn Hưởng: gồm: Hít vào - Giữ hơi – Thở ra – Nín thở.
Mỗi lần tập mười hơi thở. Một ngày tập một đến hai lần. Khi chữa bệnh tập nhiều hơn 20 – 40 hơi thở mỗi lần (Tăng huyết áp, hen suyễn...). Để theo dõi đủ 10 hơi thở ta dùng các mười ngón tay.
Tác dụng: Luyện tổng hợp hô hấp, tuần hoàn và thần kinh; chủ yếu là luyện sự cân bằng hai quá trình hưng phấn và ức chế.
Thì 1 (Hít vào): Hít vào bằng mũi nhẹ êm, hít vào ngực bụng cùng vươn lên, hít vào vừa đủ - vừa căng (80-85%). Hít vào không gắng gượng do quá sức hít vào để tránh đóng thanh quản. Trong quá trình hít vào, để ý sự nâng lên của lồng ngực và bụng thông qua cảm giác tại 2 bàn tay. Nét mặt tươi, thanh thản.
Thì 2 (Ngưng giữ hơi thở): Ngưng thở vào (không đóng thanh quản) khoảng 2 - 3 giây. Co nhẹ cơ hậu môn và giữ trong thời gian ngưng thở.
Thì 3 (Thở ra): Thả lỏng cơ thắt đáy chậu (hậu môn). Thở ra bằng mũi. Để ý hai bàn tay chằn nhẹ lên ngực – bụng. Khi thở ra, để lồng ngực và bụng xẹp xuống một cách nhẹ nhàng tự nhiên – không kìm cũng không thúc (ngực bụng xuống cùng lúc).
Thì 4 (Ngưng giữ hơi thở): Sau khi đã xẹp vừa thì ngưng, trong vòng 2 - 3 giây (khi đó Tâm Ý vẫn giữ ở hai bàn tay). Giữ trạng thái xẹp này không cho không khí đi vào nhưng thanh quản vẫn mở. Cảm giác toàn thân phẳng dẹp, xẹp, trì nặng trên sàn (như quả bóng hết hơi). Nét mặt thanh thản. Lưu ý: Khi xẹp rồi, giữ độ xẹp đó đúng hiện trạng, không gồng cơ.
Trên đây là các phương pháp vệ sinh môi trường, vệ sinh cá nhân, bài thuốc y học cổ truyền, tập luyện… đều nhằm mục đích phòng bệnh và trị bệnh ở mức độ nhẹ.
Với các trường hợp như sau thì cần đến bệnh viện ngay: Sốt cao liên tục trên 39 độ C, không đáp ứng thuốc hạ sốt hoặc co giật; khó thở, thở nhanh; hoặc nhịp thở bất thường, đau ngực hoặc đau cơ dữ dội, tím môi và đầu chi lạnh; trẻ li bì, mệt mỏi, ăn kém, nôn trớ nhiều…
Đặc biệt, người già trên 65 tuổi, bệnh nhân có bệnh mạn tính như phổi mạn tính, hen suyễn mãn tính, phổi tắc nghẽn mạn tính, người tiểu đường, gan, thận, tim, phụ nữ mang thai, người có suy giảm miễn dịch…

Bộ Y tế thông tin về đợt bùng phát dịch cúm mùa Nhật Bản

Chiều 5/1, Bộ Y tế đã thông tin liên quan đến đợt bùng phát dịch cúm mùa tại Nhật Bản cũng như tại một số khu vực trên thế giới.

Theo dữ liệu công bố ngày 31/1/2025 của Viện Truyền nhiễm quốc gia Nhật Bản (từ ngày 2/9/2024 đến 26/1/2025) tại Nhật Bản ghi nhận khoảng 9,5 triệu trường hợp mắc cúm mùa, trong đó, tuần cuối cùng của năm 2024 đã ghi nhận hơn 317 nghìn trường hợp.

Đợt bùng phát dịch cúm mùa tại Nhật Bản hiện nay chủ yếu do cúm A gây ra, nhưng vẫn còn nguy cơ bùng phát dịch do cúm B.

Trước đó, ngày 7/1/2025, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã thông tin, tại nhiều quốc gia ở bắc bán cầu, các bệnh lây truyền qua đường hô hấp cấp tính có xu hướng gia tăng theo mùa vào thời điểm cuối năm do các tác nhân gây bệnh hô hấp như virus cúm mùa, RSV và các virus phổ biến khác như hMPV, mycoplasma pneumoniae.

Theo WHO, tỷ lệ mắc các hội chứng cúm (ILI) hoặc nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính (ARI) ở một số quốc gia ở bắc bán cầu đã tăng lên trong những tuần cuối năm 2024 và vượt qua mức cơ sở theo mùa thông thường.

Ngoài ra, theo kết quả giám sát cúm trên thế giới, bệnh cúm mùa cũng gia tăng ở nhiều quốc gia ở châu Âu (xuất hiện tất cả các phân nhóm của virus cúm), Bắc Mỹ (chủ yếu là cúm A), Trung Mỹ và Caribbean (chủ yếu là cúm A/H3N2), Tây Phi (chủ yếu là cúm B), Bắc Phi (chủ yếu là cúm A/H3N2), Đông Phi (chủ yếu là cúm B) và nhiều quốc gia ở châu Á (chủ yếu là cúm A/H1N1 pdm09), phù hợp với xu hướng điển hình trong thời điểm cuối năm.

Bo Y te thong tin ve dot bung phat dich cum mua Nhat Ban
 Nhiều bệnh nhân mắc cúm nặng nhập viện. (Ảnh: BS/baotintuc)

Với điều kiện thời tiết hiện nay thuận lợi cho các tác nhân gây bệnh qua đường hô hấp lây lan, Bộ Y tế sẽ theo dõi, bám sát diễn biến tình hình dịch bệnh trong nước và trên thế giới để chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương, đơn vị triển khai các biện pháp phòng chống phù hợp, kịp thời.

Ngoài ra, Bộ Y tế cũng sẽ cung cấp các thông tin đầy đủ, chính xác, không để xảy ra hoang mang, lo lắng, nhưng không chủ quan, lơ là trước các diễn biến của tình hình dịch bệnh.

Để chủ động phòng, chống cúm mùa hiệu quả, Bộ Y tế khuyến cáo, người dân cần thực hiện tốt các biện pháp như: Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi, tốt nhất che bằng khăn vải hoặc khăn tay hoặc khăn giấy dùng một lần hoặc ống tay áo để làm giảm phát tán các dịch tiết đường hô hấp.

Ngoài ra, người dân nên đeo khẩu trang tại nơi tập trung đông người, trên các phương tiện giao thông công cộng; Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn tay (nhất là sau khi ho, hắt hơi); Không khạc nhổ bừa bãi nơi công cộng; Hạn chế tiếp xúc với người mắc bệnh cúm hoặc các trường hợp nghi ngờ mắc bệnh khi không cần thiết.

Cùng với đó, tiêm vắc xin cúm mùa để phòng bệnh. Thực hiện lối sống lành mạnh; ăn thức ăn đủ chất dinh dưỡng để ngăn ngừa nhiễm vi rút cúm; Tăng cường vận động thể lực, nâng cao sức khỏe.

Khi có triệu chứng ho, sốt, sổ mũi, đau đầu, mệt mỏi, không tự ý làm xét nghiệm và mua thuốc điều trị tại nhà mà cần liên hệ với cơ sở y tế để được tư vấn, khám và xử trí kịp thời.

Chia sẻ với báo Tin Tức, ThS. BS Phạm Văn Phúc, Phó Giám đốc Trung tâm Hồi sức tích cực, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương cũng nhấn mạnh: Những người có bệnh nền, người cao tuổi, người có hệ miễn dịch suy giảm cần đặc biệt cẩn trọng khi nhiễm cúm. Bệnh cúm có thể trở nên nguy hiểm, dẫn đến tổn thương phổi lan tỏa, bội nhiễm vi khuẩn, viêm cơ tim, suy đa tạng, thậm chí gây tử vong.

Theo đó, nhiều người có tâm lý chủ quan khi mắc cúm, cho rằng chỉ là bệnh nhẹ và không đi khám sớm. Tuy nhiên, đối với những người có hệ miễn dịch suy giảm, cúm có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm, làm tổn thương cơ thể ở mức độ nghiêm trọng. Khi bệnh diễn tiến nặng, bệnh nhân mới nhập viện thì đã ở trong tình trạng suy đa cơ quan, tiên lượng điều trị sẽ rất khó khăn. Vì vậy, việc phát hiện và điều trị cúm sớm là vô cùng quan trọng.

Bác sĩ cũng lưu ý, đối với người mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính cần đi khám định kỳ tại các cơ sở chuyên khoa để điều chỉnh thuốc phù hợp. Bên cạnh đó, người mắc các bệnh lý nền cần tiêm vaccine phòng cúm hàng năm. Bệnh nhân cũng cần tuân thủ các biện pháp bảo vệ cá nhân, đặc biệt đối với những người có nguy cơ cao.

Dùng củ hành tây "xua đuổi" virus cúm, bác sĩ nói gì?

Trên mạng xã hội, nhiều người chia sẻ về cách xua đuổi virus cúm bằng củ hành tây. Tuy nhiên, chuyên gia y tế khẳng định, phương pháp trên không chính xác, không có chứng cứ khoa học.

Ngày 7/2, trên mạng xã hội, nhiều người chia sẻ về cách xua đuổi virus cúm bằng củ hành tây. Theo đó, tài khoản N.X.D cho hay, có thể đuổi virus cúm bằng việc trồng củ hành tây trong nước, đặt rải rác khắp nhà.

Cách phòng ngừa cúm mùa khi thời tiết nồm ẩm

Người dân cần chủ động áp dụng các biện pháp dự phòng bệnh cúm mùa cho cá nhân, gia đình và cộng đồng.

Nhiều bệnh nhân mắc cúm A có diễn biến nặng

Đọc nhiều nhất

Tin mới