Sai phạm là do... lịch sử để lại?
Ngay khi bước chân vào trụ sở của Apatit Việt Nam (Lào Cai), chúng tôi không khỏi "ngợp" trước "rừng" bằng khen, giải thưởng được công ty trưng bày ngay tại lối vào. Tuy nhiên, trái ngược với những thành tích đó, mới đây, trong một cuộc kiểm tra liên ngành, các cơ quan chức năng Lào Cai đã phát hiện những vi phạm nghiêm trọng của Apatit Việt Nam từ nhiều năm nay như khai trường 11, 17 không có giấy phép khai thác khoáng sản theo quy định của Luật Khoáng sản, không có báo cáo đánh giá tác động môi trường... Điều này đồng nghĩa với việc Apatit đã khai thác lậu khoáng sản.
Với những sai phạm này, Apatit Việt Nam đã bị phạt với tổng số tiền là 1 tỷ 130 triệu đồng, ngoài ra, bị buộc chấm dứt mọi hoạt động khai thác tại 5 khai trường không có giấy phép gồm khai trường 11, 12, 14, 17, 31...
Tuy nhiên, khi giải trình về vụ việc này, ông Phạm Cao Khiêm, Phó Tổng Giám đốc Apatit Việt Nam cho rằng, những sai phạm này chẳng qua là do lịch sử để lại. Theo ông Khiêm, những năm trước, nhiều khai trường tiến hành khai thác (khai thác cho đến tận bây giờ) theo quy hoạch do Liên Xô thiết kế và đã được Chính phủ phê duyệt (với 37 khai trường trong đó có các khai trường 11, 12, 14, 31).
Chính điều này khiến "anh em" trong công ty nhầm tưởng đã được phê duyệt rồi thì cứ thế mà khai thác. Thậm chí, ông Khiêm còn cho biết, cách đây vài năm có đoàn thanh tra liên ngành vào kiểm tra đã phát hiện thiếu giấy phép khai thác. Công ty cũng chủ động lập và gửi hồ sơ xin cấp phép cho Cục địa chất Khoáng sản (Bộ TN&MT). Tuy nhiên, việc cấp phép khai thác phải làm nhiều việc như chuyển đổi cấp trữ lượng, lập dự án đầu tư... nên không thể tiến hành xong ngay được. Trong khi đó, công ty lại phải đảm bảo khai thác cấp quặng cho các nhà máy vì thế công ty vẫn tiến hành khai thác cho đến khi bị phạt đến hơn 1 tỷ đồng dù không có giấy phép khai thác.
 |
| Dù không có giấy phép khai thác Apatit Việt Nam vẫn vô tư khai thác khoáng sản lậu. |
"Tạm dừng khai thác mỏ" chứ không đóng cửa
Sau khi cho chúng tôi đi xem các công trường đã ngừng khai thác như khai trường 11, 12, 17, 31, ông Khiêm cho biết, dù không còn khai thác nhưng sẽ không đóng cửa mỏ. Hiện công ty đang được các cơ quan chức năng mà cụ thể là Sở Tài nguyên & Môi trường (TN&MT) Lào Cai hướng dẫn làm thủ tục tạm dừng khai thác, lập đề án đưa mỏ về trạng thái ban đầu để khi cần sẽ đưa vào khai thác trở lại. Lý do là việc khai thác hiện nay mới được một phần, trong khi khoáng sản vẫn còn trong lòng đất, vì thế chỉ là tạm dừng khai thác, sau này tiến hành tiếp.
Tuy nhiên, khi làm việc chúng tôi, ông Phạm Trung Kiên, Phó Giám đốc Sở TN&MT Lào Cai tỏ ra khá bất ngờ với thuật ngữ "tạm dừng khai thác mỏ". Ông Kiên khẳng định, Sở TN&MT Lào Cai không hướng dẫn, cũng không đưa ra khái niệm "tạm dừng khai thác mỏ" đối với bất kỳ tổ chức nào trong tỉnh.
TS Nguyễn Khắc Kinh, nguyên Vụ trưởng Vụ Thẩm định & Đánh giá Tác động Môi trường (Bộ TN&MT) cũng tỏ ra bất ngờ với thuật ngữ "tạm dừng khai thác mỏ". Ông cho biết, ở than Quảng Ninh, sau khi khai thác xong đều phải làm thủ tục đóng cửa mỏ, sau này muốn khai thác lại thì sẽ cấp phép lại chứ không có chuyện "tạm dừng khai thác".
Được biết, gần đây Apatit Việt Nam còn bị cảnh sát môi trường xử phạt vi phạm hành chính về hành vi để tràn nước thải chế biến quặng apatit chưa được xử lý đạt quy chuẩn ra môi trường. Trong buổi làm việc với chúng tôi, Công ty Apatit Việt Nam đã xác nhận đúng là thời gian gần đây có bị xử phạt hơn 100 triệu đồng do hành vi này. Lý giải nguyên nhân để tràn nước thải chưa đạt chuẩn ra môi trường, Apatit Việt Nam rằng đó là do sự cố... mất điện.