Tòa thành có lịch sử đặc biệt và kiến trúc độc đáo
Tọa lạc tại phường Thạch Thang, quận Hải Châu, ngay cạnh khu Trung tâm hành chính thành phố Đà Nẵng, thành cổ Điện Hải là di tích gắn với nhiều sự kiện lịch sử quan trọng của thành phố biển miền Trung.
Tòa thành này có tiền thân là đồn Điện Hải, được vua Gia Long cho tiến hành xây dựng gần cửa biển Đà Nẵng vào năm 1813 với nguyên vật liệu chính là đất. Năm 1823 triều Nguyễn cho dời đồn Điện Hải vào bên trong đất liền, trên một gò đất cao và đến năm 1835 đồn được đổi tên là thành Điện Hải.
Năm 1840, Tham tri Bộ công Nguyễn Công Trứ vào xem xét hệ thống phòng thủ ở Đà Nẵng, sau đó có đề nghị tăng cường phòng thủ các thành Điện Hải, An Hải.
 |
| Lối vào thành cổ Điện Hải. |
Năm 1847, thành Điện Hải được mở rộng có chu vi 556 mét, thành cao hơn 5 mét, chung quanh là hào sâu 3 mét.
Về tổng thể, thành xây bằng gạch theo đề án thiết kế kiểu Vauban, hình vuông. Thành có 2 cửa, một cửa mở về phía Nam (cửa chính), một cửa mở về phía Đông. Ngoài thành có hào nước bao bọc.
Trong thành có hành cung, có kỳ đài, các cơ sở chứa lương thực, đạn dược, thuốc súng và được trang bị 30 ụ súng đại bác cỡ lớn.
Trong cuộc tấn công của thực dân Pháp vào Đà Nẵng những năm 1858 - 1860, thành Điện Hải là một cứ điểm phòng thủ quan trọng của quân triều Nguyễn. Dưới sự chỉ huy của danh tướng Nguyễn Tri Phương, quân ta đã đánh lui hàng chục đợt tấn công của Pháp ngay tại cửa sông Hàn.
Sau nhiều thăng trầm của lịch sử, kiến trúc của thành Điện Hải không còn nguyên vẹn. Khu cổng phía Nam đã không còn, cổng phía Bắc bị hư hại nhiều, chỉ còn lại cổng phía Tây và Đông là vẫn giữ được kiến trúc của thành trì cũ.
 |
| Một khẩu thần công trong thành cổ Điện Hải. |
Trong thành còn lưu giữ được nhiều khẩu thần công hàng trăm năm tuổi. Trong đó có một khẩu mới được phát hiện vào năm 2008 với chiều dài 2,8m, đường kính phần đầu 23cm, phần đuôi 42cm. Các khẩu thần công này được làm bằng đồng, sắt hoặc gang và có thể nặng tới 3 tấn.
Với giá trị lịch sử, kiến trúc to lớn, ngày 16/11/1998, thành Điện Hải đã được Bộ Văn hóa - Thông tin xếp hạng là Di tích lịch sử quốc gia.
Vào ngày 25/12/2017, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định 2082/QĐ-TTg, công nhận thành Điện Hải là Di tích quốc gia đặc biệt.
Đầu tư gần 85 tỷ đồng để phục hồi, tôn tạo di tích thành Điện Hải
Theo Cổng thông tin điện tử Chính phủ, Chủ tịch UBND TP. Đà Nẵng Lê Trung Chinh vừa phê duyệt dự án đầu tư xây dựng, tu bổ, phục hồi và tôn tạo di tích thành Điện Hải giai đoạn 2 với tổng mức đầu tư 84,26 tỷ đồng.
Theo đó, dự án tu bổ, phục hồi và tôn tạo di tích thành Điện Hải (giai đoạn 2) được đầu tư xây dựng trong phạm vi khuôn viên di tích Thành Điện Hải với tổng diện tích 26.519 m2.
Dự án bao gồm các hạng mục như tháo dỡ, di dời các thành phần, công trình không phù hợp, phục dựng cổng thành, phục dựng kỳ đài; sắp đặt, bảo quản và bổ sung các khẩu súng thần công, phục dựng nhà để súng; tôn tạo tượng đài danh tướng Nguyễn Tri Phương; xây dựng miếu thờ, nhà trưng bày… cùng hệ thống cảnh quan, hạ tầng kỹ thuật khác.
 |
| Một góc thành cổ Điện Hải. |
Đặc biệt, nhà trưng bày các hiện vật liên quan đến di tích thành Điện Hải sẽ được xây dựng ngầm toàn bộ dưới lòng đất. Gồm các hạng mục phòng trưng bày chính, phòng trải nghiệm thực tế ảo 3D, phòng làm việc, phòng kỹ thuật… với diện tích 453,8 m2.
Trong nhà trưng bày sẽ trưng bày, trình diễn, mô phỏng di tích thành Điện Hải bao gồm 3 thành phần chính: Trưng bày tư liệu, hiện vật lịch sử, tài liệu, bản đồ liên quan đến lịch sử, quá trình hình thành di tích thành Điện Hải; hệ thống trình diễn sa bàn 3D về lịch sử, địa thế; khu vực chiếu phim 3D về lịch sử hình thành kiến trúc thành Điện Hải.
Theo TP. Đà Nẵng, việc xây dựng ngầm dưới lòng đất cùng với quy mô công trình nhỏ sẽ không cản trở tầm nhìn bao quát chung toàn bộ tổng thể khu di tích và cũng khả thi trong thực hiện.
Ông Huỳnh Đình Quốc Thiện, Giám đốc Bảo tàng Đà Nẵng cho biết, đây là một công trình kiến trúc phòng thủ cổ của triều Nguyễn còn lại duy nhất ở Việt Nam, do đó việc tu bổ, phục hồi, tôn tạo di tích thành Điện Hải vô cùng có ý nghĩa.
"Hệ thống thành phòng thủ được xây dựng hơn 200 năm được tôn tạo, phục dựng trong một đô thị hiện đại được kết nối thành một không gian di sản gắn với 1 di tích lịch sử quốc gia đặc biệt thành Điện Hải sẽ ghi lại câu chuyện lịch sử anh hùng của quân và dân Quảng Nam-Đà Nẵng trong buổi đầu cuộc kháng chiến chống liên quân Pháp-Tây Ban Nha (1858-1860)", Giám đốc Bảo tàng Đà Nẵng cho hay.
Giai đoạn 1 của dự án tu bổ, phục hồi và tôn tạo Di tích quốc gia đặc biệt Thành Điện Hải đã được khởi công từ tháng 3/2018, đến nay đã hoàn thành với việc di dời nhà dân và các công trình liên quan, khôi phục toàn bộ hệ thống tường thành, kè hào cải tạo cảnh quan khuôn viên cây xanh.