Người đang lưu giữ tấm ảnh về ngôi nhà của ông Yersin
ở Đà Lạt là nhà nghiên cứu về kiến trúc Đà Lạt - Lê Phỉ. Ông Phỉ cho
biết, đây là tấm ảnh cực kỳ quý hiếm bởi ngôi nhà này đã bị phá hủy cách
đây từ rất lâu.
 |
|
Ngôi nhà của ông Yersin ở Đà Lạt.
|
Tấm hình trên không phải do ông chụp mà được một người bạn bên Pháp
gửi về tặng ông cách đây ít năm. Dưới chân tấm hình có chú thích “Dr.
Yersin’s house in dalat” (Nhà của bác sĩ Yersin tại Đà Lạt). Trong tấm
hình là một ngôi nhà cấp 4, được xây dựng lưng chừng trên một quả đồi
với nhiều cây bụi bao quanh cho thấy không gian chung quanh thời bấy giờ
vô cùng hoang vắng. Ngôi nhà có rất nhiều cửa sổ, có sân, cửa chính
hướng xuống phía dưới thung lũng.
Điều đặc biệt, phía hông trái có một lán nhỏ có thể
được lợp bằng lá cỏ tranh, một vật liệu phổ biến của cư dân bản địa dùng
lợp nhà thời bấy giờ, không rõ gian mái tranh này được dùng để làm gì.
Theo ông Lê Phỉ, đây là ngôi nhà mà bác sĩ Yersin ở
lại Đà Lạt để giúp viên toàn quyền Đông Dương Paul Doumer quy hoạch,
phát triển Đà Lạt thành nơi nghỉ dưỡng cho quan chức và quân đội Pháp.
Căn cứ vào những tài liệu lịch sử và hồi ký của chính
bác sĩ Yersin, ông Phỉ khẳng định ngôi nhà này được xây dựng trong
khoảng thời gian 1900 - 1910.
Địa điểm của ngôi nhà được ông Phỉ xác định là khu
vực gần nhà thờ Tin lành, đường Nguyễn Văn Trỗi, phường 1, TP Đà Lạt
ngày nay. Hiện vẫn không rõ ngôi nhà này bị phá vào thời điểm nào.
 |
|
Nhà nghiên cứu kiến trúc Đà Lạt - Lê Phỉ - xác định địa điểm tỏa lạc của ngôi nhà này thuộc đường Nguyễn Văn Trỗi, TP Đà Lạt
|
Theo một số tài liệu ghi lại, sau ba
cuộc thám hiểm liên tiếp vào những năm cuối cùng của thế kỷ XIX và đầu
thế kỷ XX, bác sĩ Yersin tìm ra Cao nguyên Lâm Viên. Ngày 21/6/1893,
đứng trước phong cảnh hùng vĩ ở độ cao cách mặt biển 1.500 thước, ông
bày tỏ cảm nghĩ của mình tại cuốn hồi ký như sau: “Cảm
tưởng của tôi rất sâu xa khi vượt khỏi rừng thông; tôi đối diện với một
cao nguyên mênh mông, không cây cối và hoang vu, có dáng như một vùng
biển xao động mãnh liệt bởi một loạt sóng cồn ba động màu xanh biếc. Dãy
núi Lâm Viên đứng sừng sững ở phía chân trời tây bắc cao nguyên, làm
cho phong cảnh tăng thêm vẻ đẹp và nổi bật trên một hậu cảnh mỹ lệ”.
Theo hồi ký ông viết, lúc ông đặt chân đến vùng này,
thì ở đây chỉ có rải rác vài làng của thổ dân người Lát tụ họp dưới chân
núi, dân cư thật là thưa thớt.
Vì nhận thấy vùng đất này khí hậu tốt lành và phong
cảnh xinh đẹp, bác sĩ Yersin đề nghị Toàn quyền Paul Doumer xây dựng một
thành phố tại đây để làm nơi nghỉ mát và dưỡng bệnh. Đề án đó được chấp
nhận và sau khi phái hai đoàn thám hiểm vào năm 1897 và 1898 lên quan
sát tại chỗ, Toàn quyền Pháp cho khởi công xây dựng Sở Khí tượng và căn
cứ thí nghiệm trồng trọt, lại mở một con đường chạy dài từ miền duyên
hải Trung kỳ lên tận miền sơn cước. Thành phố Đà Lạt bắt đầu khai sinh
từ đấy.