Do thành tích của quân đội Nga trong cuộc xung đột Nga-Ukraine, việc thành lập nhóm chiến thuật cấp tiểu đoàn (BTG) của quân đội Nga cũng đã gây nhiều tranh cãi.
Tờ Daily Telegraph của Anh ngày 29/11 đưa tin, Bộ Quốc phòng Anh tiết lộ, quân đội Nga về cơ bản đã ngừng tổ chức các nhóm tác chiến cấp tiểu đoàn vì "mô hình này đã được chứng minh là không hiệu quả".
Vậy nhóm chiến thuật cấp tiểu đoàn có nên chịu trách nhiệm về tình hình hiện tại của quân đội Nga tại chiến trường Ukraine hiện nay?
Tờ "Daily Telegraph" cho biết, bản cập nhật tình báo mới nhất của Bộ Quốc phòng Anh vào ngày 29/11 cho biết, mặc dù các nhóm chiến thuật cấp tiểu đoàn đã đóng một vai trò quan trọng trong học thuyết quân sự của Nga trong thập kỷ qua, nhưng chúng đã không phát huy được hiệu quả trong những cuộc xung đột khốc liệt như Nga-Ukraine.
Theo một số thông tin, quân đội Nga đã triển khai khoảng 115 nhóm chiến thuật cấp tiểu đoàn tới chiến trường Ukraine, nhưng một số điểm yếu của lực lượng này đã bộc lộ trong "cuộc giao tranh quy mô lớn, cường độ cao" tại chiến trường Ukraine.
Ví dụ, việc bố trí pháo binh phân tán, nhỏ lẻ của các BTG, đã ngăn cản phát huy hết ưu thế về số lượng pháo binh; trong khi đó, chỉ huy cụm tác chiến cấp tiểu đoàn, ít có thẩm quyền huy động một số lượng lớn pháo binh để tiến hành các cuộc tấn công.
Bộ Quốc phòng Nga cũng chỉ ra rằng, nhóm chiến thuật cấp tiểu đoàn chỉ triển khai được lực lượng bộ binh chiến đấu tương đối nhỏ, điều này "thường tỏ ra là không đủ".
Theo báo cáo, nhóm chiến thuật cấp tiểu đoàn chỉ có thể thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ phòng thủ và tấn công với sự phối hợp hoặc tăng cường của các đơn vị được trang bị vũ khí khác và các bộ phận quân sự khác; nhưng "quân đội Nga đã không làm điều này".
Nhóm chiến thuật cấp tiểu đoàn (BTG) là đơn vị cơ động, được Quân đội Nga triển khai cho các hoạt động hiệp đồng nhiều loại vũ khí, bao gồm từ 2 đến 4 đại đội (thường là đại đội bộ binh cơ giới) và được hỗ trợ bằng lực lượng phòng không, pháo binh, công binh, hậu cần... Lực lượng yểm trợ được tăng cường, có thể bổ sung thêm các đại đội xe tăng, bệ phóng tên lửa.
Nhóm chiến thuật cấp tiểu đoàn đóng một vai trò quan trọng trong cuộc xung đột Crimean 2013-2015. Tháng 8/2021, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Shoigu từng tiết lộ: "Chúng tôi có lực lượng sẵn sàng bất cứ lúc nào và họ có thể lên đường thực hiện nhiệm vụ trong vòng một giờ. Ngày nay chúng tôi có tổng cộng 168 nhóm tác chiến cấp tiểu đoàn như vậy".
Ý tưởng thành lập nhóm tác chiến cấp tiểu đoàn của Nga có thể bắt nguồn từ Chiến tranh Chechnya. Trong hai cuộc chiến tranh Chechnya và cuộc xung đột vũ trang ở Nam Ossetia năm 2008, quân đội Nga thiếu nhân lực và trang thiết bị đủ để thành lập các lữ đoàn và sư đoàn đầy đủ, nên chỉ có thể thành lập các nhóm chiến thuật cấp tiểu đoàn tạm thời.
Sau năm 2008, cuộc cải cách của quân đội Nga đã cố gắng thành lập một lữ đoàn "sẵn sàng chiến đấu thường trực", nhưng kể từ đó kế hoạch này bị gác lại và thay vào đó là thành lập các nhóm chiến thuật cấp tiểu đoàn tăng cường.
Do thành tích xuất sắc của nhóm tác chiến cấp tiểu đoàn tại chiến trường Crimea và Syria, nó đã trở thành cơ sở chính trong tác chiến trên bộ của quân đội Nga.
Tuy nhiên, tờ Eurasia Times của Ấn Độ đánh giá rằng, các hoạt động chiến đấu trên bộ ở Syria và Ukraine rất khác nhau.
Tại chiến trường Syria, các hoạt động của Nga phụ thuộc rất nhiều vào sự hỗ trợ của không quân, với các máy bay chiến đấu yểm trợ không ngừng; phối hợp với quân chính phủ Syria tấn công liên tục. Trong khi đó, phe nổi dậy tại Syria thiếu không quân, phòng không, pháo tầm xa và xe tăng, thiết giáp.
Tuy nhiên, trong cuộc xung đột Nga-Ukraine ngày nay, tình hình hoàn toàn khác, khi Không quân Nga hỗ trợ trực tiếp lực lượng chiến đấu mặt đất rất hạn chế; trong khi quân đội Ukraine được hỗ trợ tích cực bởi các nước phương Tây, nhất là thông tin tình báo.
Trong khi đó, chiến thuật mà Quân đội Ukraine sử dụng đều bắt nguồn từ học thuyết quân sự của Liên Xô hoặc cập nhật những chiến thuật hiện đại của phương Tây; nên hoàn toàn có khả năng đối đầu với quân Nga.
Mạng Trmzk của Nga hôm 30/11 cũng thừa nhận rằng, quân đội Nga trước đó đã đặt niềm tin vào các nhóm chiến thuật cấp tiểu đoàn trong các chiến dịch quân sự đặc biệt của họ tại Ukraine, nhưng BTG này đã không phát huy được vai trò.
Do không thể tấn công hiệu quả lực lượng chiến đấu của Ukraine và không có sự trợ giúp của UAV trinh sát, nhóm tác chiến cấp tiểu đoàn chủ yếu bao gồm bộ binh và xe tăng đã chịu tổn thất trong cuộc tấn công.
Trong các hoạt động cơ động ở giai đoạn đầu của cuộc xung đột Nga-Ukraine, điểm yếu về khả năng hỗ trợ hậu cần không đủ của nhóm chiến thuật cấp tiểu đoàn của Nga đã bộc lộ; và các thiết bị chiến đấu chủ lực như xe bọc thép và hệ thống phòng không đã bị tổn thất nặng nề.
Ngoài ra, trong suốt nhiều tháng tác chiến, quân đội Nga nhiều lần cố gắng "lấy ít địch nhiều", điều này cũng dẫn đến lực lượng tác chiến căng thẳng và bị phân tán quá mức, nên cụm tác chiến cấp tiểu đoàn không thể tác chiến như dự kiến ban đầu.
Zhang Xuefeng, một chuyên gia phân tích quân sự Trung Quốc thì cho rằng, trong cuộc xung đột tổng lực Nga-Ukraine, đối với quân đội Nga, cho dù đó là nhóm tác chiến cấp tiểu đoàn, lực lượng cấp trung đoàn hay đội tác chiến cấp lữ đoàn, thì kết quả có lẽ đều như nhau.
Zhang Xuefeng cho rằng, hiệu suất của quân đội Nga trong cuộc xung đột Nga-Ukraine thấp hơn mong đợi và tình hình chiến trường gần đây đã phát triển theo hướng không có lợi cho quân đội Nga.
Tuy nhiên Zhang Xuefeng cũng cho biết, truyền thông phương Tây đã cố tình nhân cơ hội thất bại của Nga vừa qua, thực hiện chiến dịch “phủ định toàn diện” quân đội Nga từ trang bị, chiến thuật cho đến hệ thống thành lập nhằm mục đích coi thường, nói xấu quân đội Nga.