Sáng 12/10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về báo cáo giám sát chuyên đề "Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016-2021".
Hàng loạt dự án năng lượng nguy cơ thất thoát, báo cáo giám sát làm rõ được chưa?
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ khẳng định, việc cân đối năng lượng, điện, xăng dầu rất quan trọng bởi tất cả đều liên quan đến an ninh năng lượng quốc gia, phát triển kinh tế đất nước. Tuy nhiên, báo cáo giám sát chưa nêu được cụ thể những bất cập.
Dẫn chứng thực tế từ quy hoạch điện VII đã bị các cơ quan thanh tra, điều tra chỉ ra hàng loạt các sai phạm, Chủ tịch Quốc hội đặt câu hỏi báo cáo giám sát đã chỉ rõ được trách nhiệm thuộc về ai hay chưa?
 |
| Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ |
Nhấn mạnh, chuyên đề giám sát có ý nghĩa rất quan trọng, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, việc ban hành nghị quyết phải tạo ra chuyển biến khác biệt trong thực tiễn bởi một số nội dung trong báo cáo và dự thảo nghị quyết vẫn còn mang tính định tính.
“Chuyên đề giám sát phải có trọng tâm, trọng điểm, làm rõ thực trạng, tồn tại, hạn chế khách quan, chủ quan, những trách nhiệm trong ban hành văn bản pháp luật, thực thi chính sách, tổ chức thực hiện. Theo tôi, trọng điểm nên tập trung nhiều vấn đề an ninh năng lượng. Trong an ninh năng lượng, quan trọng nhất là điện và xăng dầu, trong điện thì tập trung quy hoạch Điện VII và quy hoạch Điện VIII", Chủ tịch Quốc hội nêu rõ và cho rằng, giải trình liên quan đến quy hoạch điện của các cơ quan chưa thỏa đáng.
"Trong quy hoạch Điện VIII, phải làm rõ thế nào là kế hoạch triển khai quy hoạch. Kế hoạch không phải là quy hoạch con trong quy hoạch lớn, mà là kế hoạch triển khai cụ thể, nguồn lực thế nào, giao trách nhiệm các bộ, ngành ra sao?", Chủ tịch Quốc hội lưu ý.
Có lợi ích nhóm không?
Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương đề nghị Đoàn giám sát đánh giá việc khắc phục những vấn đề về thủy điện theo Nghị quyết 134 để đề xuất biện pháp trọng tâm, giải quyết vấn đề thủy điện, những vấn đề vướng mắc của các nhiệm kỳ trước cho đến nay thủy điện đã làm được gì.
"Đây là vấn đề người dân rất quan tâm. Hồ đập vẫn gây ra chấn động, sụt lún, có biểu hiện động đất ở một vài nơi. Đánh giá cái này thế nào, khắc phục ra sao?", ông Phương đề nghị làm rõ những vấn đề này thay vì chỉ nói chung chung.
 |
| Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương |
Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cũng đề nghị đánh giá kỹ hơn thực trạng quy hoạch điện VII, quy hoạch điện VII điều chỉnh, vướng mắc giữa quy hoạch và truyền tải điện.
Dẫn thực tế có tình trạng, điện thì thừa mà không hòa được lưới điện quốc gia, khiến cho một số doanh nghiệp bất bình, không tin vào chính sách năng lượng của chúng ta, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nói: "Quy hoạch vượt công suất truyền tải, đến khi có điện rồi không hòa lưới điện cho người ta, rồi hợp đồng giá cả, cái này doanh nghiệp, người dân nói rất nhiều. Có vấn đề gì trong đó không? Có lợi ích nhóm không?". Ông Phương cho rằng, giám sát nội dung này phải làm nghiêm túc, phát hiện sai phạm cần chuyển hồ sơ cho cơ quan điều tra.
“Phải nói rõ chứ cứ chung chung thì không bao giờ khắc phục. Chỉ rõ nguyên nhân và trách nhiệm của các cơ quan, địa phương, chủ quản lý, đề xuất biện pháp tháo gỡ”, ông Phương nói.
Về những giải pháp mà nghị quyết đưa ra, ông Phương đề nghị xác định các giải pháp trọng tâm liên quan kịch bản bảo đảm an toàn năng lượng; tránh việc hô khẩu hiệu rất hay: "Kiên quyết không để thiếu điện trong bất cứ hoàn cảnh nào", nhưng giải pháp thì không có. Tiếp đó là giải pháp trọng tâm quy hoạch tổng thể, phân ngành, nếu không, giữa công suất và truyền tải lại "đá" nhau, lãng phí rất lớn nguồn lực xã hội, "doanh nghiệp kêu ca, người dân thì thiếu điện".
Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường cho biết, mục tiêu đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia đối mặt với nhiều thách thức, các nguồn cung trong nước chưa đáp ứng yêu cầu và có nguy cơ thiếu điện trong ngắn hạn giai đoạn và dài hạn.
Trong khi đó, các điều kiện tiên quyết để hình thành thị trường điện lực chưa được triển khai, chính sách giá điện, giá than, giá khí, giá xăng dầu chưa hoàn thiện.
"Giá điện của ta thấp có mặt tốt, nhưng có mặt không tốt khi một số doanh nghiệp lợi dụng chính sách giá điện trong luyện nhôm, luyện thép và trợ giá cho doanh nghiệp, nhất là FDI. Cần hết sức lưu tâm, xem xét, chứ tình trạng bù giá, trợ giá thì nợ xấu và phá sản của EVN là hiện hữu và doanh nghiệp FDI được hưởng lợi", ông Cường nói.
 |
|
Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường
|
Nhập khẩu điện nhiều, có chuyện gì họ không cung cấp, an ninh năng lượng sẽ ra sao?
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, Đòan giám sát đã đưa ra nhận định, việc triển khai quy hoạch các phân ngành năng lượng còn nhiều bất cập, nhất là trong việc tổ chức quy hoạch điện VII và điện VII điều chỉnh đối với việc phát triển điện gió, điện mặt trời, thủy điện nhỏ.
Trong thời gian ngắn vừa qua, Bộ Công thương ban hành giá fit có thời hạn, xuất hiện nhiều phong trào đầu tư rất ồ ạt điện mặt trời, điện gió. Vừa qua, nhiều dự án dã hoàn thành và đưa vào hoạt động, có dự án được hưởng giá fit, có dự án không, hoặc có dự án được hưởng một phần giá fit…
 |
| Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh |
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh đề nghị cần làm rõ nguyên nhân trách nhiệm ban hành giá fit có đúng nguyên tắc và tiêu chí hay không, có công bằng giữa các doanh nghiệp hay không? Đồng thời cho rằng, vấn dề này có thể đánh giá là gây thất thoát lãng phí của xã hội.
Theo ông Thanh, khi cơ cấu giá điện, kế hoạch thực hiện thị trường điện cạnh tranh đã đưa ra, nhưng lộ trình thực hiện chậm ảnh hướng ra sao tới ngành điện và nền kinh tế lại chưa được làm rõ.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cho rằng báo cáo giám sát có nêu nhưng chưa nêu rõ số liệu để định lượng. "Có chuyện người tiêu dùng đang phải bù giá cho doanh nghiệp sản xuất hay không? Doanh nghiệp sử dụng công nghệ thâm dụng năng lượng thế nào? Kinh nghiệm các nước xử lý vấn đề này ra sao?", ông Thanh hỏi.
Đề cập việc Việt Nam phải tăng nhập khẩu điện, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh đặt vấn đề: "Cơ cấu điện nhập khẩu tại các nước là bao nhiêu? Chúng ta nhập khẩu nhiều, bên kia có chuyện gì họ không cung cấp, an ninh năng lượng sẽ ra sao?". Ông cho rằng, cần có định hướng chiến lược phát triển điện hạt nhân thời gian tới để đảm bảo an ninh năng lượng.
Thiếu điện trong cả ngắn hạn, trung hạn và dài hạn là nguy cơ hiện hữu
Trình bày báo cáo Kết quả giám sát “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016-2021”, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cho biết, phát triển năng lượng nước ta vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia còn nhiều thách thức, đặc biệt đã xảy ra tình trạng thiếu xăng dầu cục bộ năm 2022, thiếu điện một số thời điểm của năm 2023; các nguồn cung trong nước không đủ đáp ứng yêu cầu, phải nhập khẩu năng lượng ngày càng lớn.
"Chỉ tiêu chủ yếu đánh giá đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia biến động theo chiều hướng bất lợi. Khả năng thiếu điện trong ngắn hạn (2024-2025), trung hạn (2025-2030) và dài hạn (2030–2050) là nguy cơ hiện hữu", ông Lê Quang Huy cho hay.
3/6 chỉ tiêu chủ yếu đánh giá đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia đang biến động theo chiều hướng bất lợi. Đáng lưu ý, ngành năng lượng nước ta ngày càng phụ thuộc vào nhập khẩu; tài nguyên năng lượng sơ cấp Việt Nam ngày càng cạn kiệt. Tài nguyên năng lượng sơ cấp về thủy điện về cơ bản đã khai thác hết. Sản lượng dầu và khí ở một số mỏ lớn suy giảm nhanh, việc phát triển mỏ mới trên Biển Đông gặp nhiều khó khăn.
Những bất cập trong cung ứng năng lượng, nhất là chuẩn bị nhiên liệu sơ cấp thực hiện kế hoạch cung cấp điện và vận hành hệ thống điện quốc gia hàng năm, dự trữ xăng dầu đã dẫn đến thiếu xăng dầu cục bộ cuối năm 2022 và thiếu điện ở miền Bắc đầu năm 2023, gây bức xúc trong dư luận xã hội.
Các tập đoàn năng lượng lớn của nhà nước như Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam, Tập đoàn Than – Khoáng sản Việt Nam đã không hoàn thành việc đầu tư các dự án nguồn điện và lưới điện theo nhiệm vụ được giao tại Quy hoạch điện VII điều chỉnh. Một số dự án năng lượng đầu tư trong nước thua lỗ, đầu tư ra nước ngoài tiềm ẩn nhiều rủi ro, bao gồm mất vốn đầu tư, khó khăn trong việc xử lý, giải quyết các vấn đề và quá trình giải quyết chậm trễ do sự khác biệt văn hóa, ngôn ngữ, thủ tục hành chính và hệ thống pháp lý của quốc gia.
Thời gian tới, các nguy cơ ảnh hưởng đến bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia cũng đã được Đoàn giám sát chỉ ra. Theo đó, hàng loạt dự án đang chậm tiến độ như Nhà máy điện than Long Phú 1, Thái Bình 2, Sông Hậu 1 của PVN; các dự án Na Dương II, Quỳnh Lập I, Cẩm Phả III, Hải Phòng III của TKV; chuỗi dự án khí - điện Lô B Ô Môn…
Việc triển khai quy hoạch các phân ngành năng lượng cũng còn nhiều hạn chế, bất cập, nhất là trong thực hiện Quy hoạch điện VII và Quy hoạch điện VII điều chỉnh đối với phát triển điện mặt trời, điện gió, thủy điện nhỏ. Cụ thể, việc phê duyệt bổ sung 168 dự án điện mặt trời với tổng công suất 14.707MW, 123 dự án điện gió với tổng công suất 9.047MW, phê duyệt riêng lẻ 390 dự án thủy điện nhỏ với tổng công suất 4.138MW vào quy hoạch phát triển điện lực các cấp giai đoạn 2016-2020 đã ảnh hưởng đến phát điện và truyền tải điện lên hệ thống.
Theo báo cáo giám sát, giai đoạn 2016-2021, qua thanh tra đã phát hiện vi phạm về kinh tế 15.170 tỷ đồng, 5.960m2 đất, xử lý hành chính 246 tổ chức, 724 cá nhân và chuyển cơ quan điều tra tiếp tục, xem xét, xử lý 23 vụ.
>>> Mời độc giả xem thêm video Hàng loạt thủy điện dừng hoạt động, có thể cắt điện bất cứ lúc nào?