Vua Quang Trung và triều đại Tây Sơn đã trải qua một thời gian dài mới thu phục được lòng dân.
- Vua Quang Trung và triều đại Tây Sơn đã trải qua một thời gian dài mới thu phục được lòng dân. Và khi đã được lòng dân thì dù vào Nam ra Bắc đánh trăm trận trăm thắng. Thế nhưng, để mất lòng dân cũng rất nhanh.
Lý do tiến đánh Bắc Hà
Quang Trung Nguyễn Huệ quê gốc ở làng Thái Lão, Hưng Nguyên, Nghệ An nhưng đã bốn đời định cư ở làng Kiên Mỹ, ấp Tây Sơn (nay là thị trấn Phú Phong, huyện Tây Sơn, Bình Định). Trong bối cảnh đất nước bị chia cắt hơn 200 năm thời Trịnh - Nguyễn phân tranh, đối với ông, Thăng Long cũng như Bắc Hà có lẽ xa vời như một đất nước khác.
Vào ngày 14/5 Bính Ngọ (1786), sau khi đánh chiếm được Phú Xuân, Nguyễn Hữu Chỉnh với rất nhiều tham vọng cá nhân, đã khuyên ông nên đánh lấy Bắc Hà. Chỉnh nói: "Nay ở Bắc Hà tướng lười binh kiêu, triều đình không còn kỷ cương gì cả. Ta thừa thế mà đánh lấy, như trong sách đã nói: đánh nước yếu, chiếm nước ngu, lấy nước loạn, lấn nước suy vong; cơ và thời ấy không nên bỏ lỡ".
Nhưng Nguyễn còn dùng dằng chưa quyết, bởi theo ông, "Bắc Hà là một nước lớn, có nhiều người tài, lời xưa nói: Con ong có nọc, há có thể khinh thường được ư?" (Hoàng Lê nhất thống chí). Nhưng rồi nhờ có sự biện luận khôn khéo của Nguyễn Hữu Chỉnh (Chỉnh vốn là cựu thần triều Lê -Trịnh, rất rõ nội tình Bắc Hà), Nguyễn Huệ quyết định đem quân ra Bắc, trong một chiến dịch thần tốc: Ngày 6/6 đến sông Vị Hoàng (nay thuộc Nam Định), ngày 26/6 đã chiếm được Thăng Long.
 |
| Tượng vua Quang Trung tại bảo tàng Quang Trung, Tây Sơn, Bình Định. |
Hai lần tiến ra Thăng Long
Lần đầu tiên Nguyễn Huệ tiến ra Thăng Long, sĩ phu và dân chúng Bắc Hà không hiểu hành động của ông, coi đó như một hành động xâm lược. Nhân dân thì sợ hãi: "Thành ngoại, thành trung hãi kiến văn" (Trong thành, ngoài thành khi trông thấy, nghe thấy đều kinh hãi - Lê quý dật sử, Bùi Dương Lịch).
Họ tưởng rằng quân Tây Sơn vào xâm lược và tàn phá đất nước "Thiên cổ y quan thành thổ tử" (Noi áo mũ ngày xưa thành ra cỏ rác - Bùi Dương Lịch, Sđd). Vì thế nhân dân thì ngơ ngác, sợ hãi, sĩ phu thì quay lưng lại với nhà Tây Sơn, phần lớn trốn về vùng hẻo lánh, mai danh ẩn tích. Nguyễn Huệ ở lại Thăng Long gần hai tháng rồi trở về Nam, giao lại quyền bính cho vua Lê. Lần ra Bắc này, ông cưới Ngọc Hân công chúa và trở thành phò mã nhà Lê.
Lần thứ hai Nguyễn Huệ tiến ra Thăng Long vào tháng 5/1788 để diệt Vũ Văn Nhậm, lập lại trật tự ở Bắc Hà. Lần này một bộ phận trí thức thức thời đã bắt đầu hiểu được sự nghiệp chính nghĩa của nhà Tây Sơn. Cụ thể là trong chuyến ra Bắc ngắn ngủi này có nhiều trí thức, sĩ phu Bắc Hà đã tình nguyện đứng dưới cờ Tây Sơn. Tiêu biểu là các ông:
Ngô Thì Nhậm (1746 - 1803) đỗ Tiến sĩ năm 1775, sau này làm đến thượng thư bộ Binh, tước Tình Phái hầu.
Phan Huy Ích (1750 - 1822) đỗ Tiến sĩ năm 1775, sau này làm đến Thượng thư bộ Lễ, tước Thụy Nham hầu.
Nguyễn Thế Lịch còn có tên là Nguyễn Gia Phan (1748 - 1817) đỗ Tiến sĩ năm 1775, sau này làm đến Thượng thư bộ Lại, tước Hầu.
Ninh Tốn (1743 - ?) đỗ Tiến sĩ năm 1778, sau này làm đến Thượng thư bộ Binh, tước Hầu.
Các ông đều đứng dưới cờ Tây Sơn trong dịp này và về sau đều trở thành những đại thần trụ cột của nhà Tây Sơn. Tuy nhiên, lúc đó lòng dân vẫn chưa hướng hẳn về nhà Tây Sơn, một số cựu thần nhà Lê liên kết với một số hào mục địa phương vẫn còn tập hợp dân chúng nổi lên ở nhiều nơi, chống lại nhà Tây Sơn, mong khôi phục lại nhà Lê. Một số văn thần võ tướng, hoàng thân quốc thích nhà Lê như Lê Duy Đản, Trần Danh Án, Đinh Tích Nhưỡng, Nguyễn Viết Tuyển, Trần Quang Châu, Trương Đăng Quỹ. . . còn nổi lên ở nơi này nơi khác gây cho nhà Tây Sơn không ít khó khăn.
(còn nữa)
Phan Duy Kha
[links()]