Hiện tại, mức sinh của Việt Nam thuộc nhóm thấp nhất khu vực Đông Nam Á, chỉ đạt trung bình 1,91 con/phụ nữ. Nếu không có giải pháp hiệu quả và kịp thời, dân số Việt Nam có nguy cơ tăng trưởng âm trong giai đoạn 2054 - 2059.

Nguy cơ tăng trưởng âm

Theo thống kê của Cục Thống kê (Bộ Tài chính) về số liệu liên quan đến tổng tỷ suất sinh (TFR) năm 2024 của 34 tỉnh, thành trực thuộc Trung ương sau sắp xếp, 13/34 tỉnh, thành có mức sinh dưới mức sinh thay thế (TFR dưới 2,1 con/phụ nữ).

Trong đó, 5 địa phương có mức sinh thấp nhất cả nước là: TP HCM, Tây Ninh, Cần Thơ, Cà Mau và Vĩnh Long (TFR từ 1,43 đến 1,6 con/phụ nữ).

Có 18 tỉnh, thành có tổng tỷ suất sinh đạt mức sinh thay thế đến dưới mức sinh cao (TFR từ 2,1 đến dưới 2,5 con/phụ nữ), và 3 tỉnh có mức sinh cao (TFR từ 2,5 con/phụ nữ).

Theo Cục Dân số (Bộ Y tế), đã có sự thay đổi liên quan đến chỉ tiêu mức sinh ở một số địa phương sau sáp nhập tỉnh, thành. Đây là một chỉ tiêu quan trọng trong thực hiện Chiến lược Dân số đến năm 2030 và có tác động mạnh mẽ đến phát triển kinh tế - xã hội quốc gia.

Hiện tại, mức sinh của Việt Nam thuộc nhóm thấp nhất khu vực Đông Nam Á, chỉ đạt trung bình 1,91 con/phụ nữ. Nếu không có giải pháp hiệu quả và kịp thời, dân số Việt Nam có nguy cơ tăng trưởng âm trong giai đoạn 2054 - 2059.

Mức sinh thấp kéo theo nguy cơ giảm nhanh nhóm dân số trong độ tuổi lao động, già hóa dân số và ảnh hưởng tiêu cực tới sự phát triển bền vững.

Có nhiều yếu tố khiến người dân, đặc biệt là giới trẻ tại các thành phố lớn ngại sinh con, bao gồm áp lực kinh tế, công việc, nhà ở, mong muốn tự do tận hưởng cuộc sống cá nhân. Cùng với đó, việc nuôi dạy con cái đòi hỏi nhiều thời gian, công sức và chi phí, khiến nhiều người cảm thấy e ngại.

Tuy nhiên, theo Bộ Y tế và các chuyên gia, mong muốn có hai con vẫn là chuẩn mực phổ biến của đại đa số gia đình Việt Nam hiện nay. Đây là cơ hội quan trọng để ban hành các chính sách hỗ trợ sinh đủ hai con nhằm bảo vệ mức sinh thay thế hiện tại.

Nhiều chính sách khuyến khích mức sinh

Chiều 3/6, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã xem xét, thông qua Pháp lệnh sửa đổi Điều 10 của Pháp lệnh Dân số.

Theo đó, mỗi cặp vợ chồng, cá nhân được quyết định về thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh phù hợp với lứa tuổi, tình trạng sức khoẻ, điều kiện học tập, lao động, công tác, thu nhập và nuôi dạy con của cá nhân, cặp vợ chồng trên cơ sở bình đẳng.

Theo Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan, việc sửa đổi này nhằm khắc phục tình trạng chênh lệch mức sinh giữa các vùng, đối tượng, tránh để mức sinh giảm quá thấp, không đạt mức sinh thay thế - điều có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển bền vững về kinh tế - xã hội, an ninh và quốc phòng trong tương lai.

Ngoài ra, nhiều chính sách khuyến sinh đã và đang được nghiên cứu, như việc không xử lý kỷ luật Đảng viên sinh con thứ ba, hay đề xuất kéo dài thời gian nghỉ thai sản từ 6 tháng lên 7 tháng trong dự thảo Luật Dân số mà Bộ Y tế trình Chính phủ.