Giải mật báo cáo CIA trình tổng thống trong những năm 1970

Động thái này làm sáng tỏ về một kỷ nguyên quan trọng của thời Chiến tranh Lạnh cùng các biến cố trong Thế giới thứ ba.

Theo VOA, 28.000 trang tài liệu giải mật của CIA là những tin tức quý giá hấp dẫn về những vấn đề thế giới, trong đó có cuộc chiến Việt Nam gây nhiều tranh cãi đã khiến hơn 58.000 binh sĩ Mỹ thiệt mạng.

Các báo cáo CIA này được đệ trình lên Tổng thống Nixon và Tổng thống Ford trong 8 năm hai ông ở Nhà Trắng, bắt đầu từ ngày 20 tháng 1 năm 1969. Các tài liệu này cho thấy rõ nội dung các sự kiện như chuyến thăm lịch sử đầu tiên của Tổng thống Nixon tới Trung Quốc, Liên Xô và chuyện ông Nixon bị thất sủng dẫn đến việc từ chức.

Các báo cáo trong thời gian ông Ford làm tổng thống nêu lên chi tiết các diễn tiến lịch sử như kết thúc Chiến tranh Việt Nam và cái chết của Mao Trạch Đông, người sáng lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa.

Khi Tổng thống Nixon tới Bắc Kinh ngày 21 tháng 2 năm 1972, báo cáo ghi chép tỉ mỉ các giới chức Trung Quốc nào tham dự các sự kiện nào, một nỗ lực để hiểu rõ hơn hoạt động của Bộ Chính trị Trung Quốc mà cho đến nay vẫn còn được quan sát chặt chẽ.

Các báo cáo vừa kể, dài khoảng 10 trang, cho thấy CIA biết rất ít về Trung Quốc, nước đông dân nhất thế giới vừa bắt đầu tái lập sự hiện diện trên thế giới sau hơn hai thập niên cô lập.

Vào ngày 10 tháng 8 năm 1974, một ngày sau khi Tổng thống Nixon từ chức, báo cáo trình cho Tổng thống Ford vừa lên tuyên thệ nhậm chức cung cấp những chi tiết về phản ứng của thế giới đối với việc Tổng thống Nixon rời khỏi nhiệm sở.

Báo cáo nói “những nhân vật có khả năng gây chuyện lùm xùm không một ai đưa ra một lời bàn tán nào”.

Trong một báo cáo cách đó một năm rưỡi, Tổng thống Ford được thông báo về cái chết của Mao Trạch Đông, người được mô tả là một “thế lực chế ngự chính trị Trung Quốc”.

Qua các báo cáo cao cấp của CIA công bố hôm 24/8, không thấy được mức độ ảnh hưởng của chúng ra sao đến những quyết định của Tổng thống Nixon, vì ông Nixon có khuynh hướng tách biệt và biệt lập. Tổng thống Nixon không trực tiếp nghe các giới chức CIA thuyết trình, mà thay vào đó, nhận báo cáo từ cố vấn an ninh quốc gia Henry Kissinger.

Một câu chuyện về CIA cũng được công bố hôm 24/8 cho thấy các giới chức CIA nản lòng vì không được tiếp cận với Tổng thống Nixon, người có ác cảm với cơ quan tình báo này trong thất bại trước Tổng thống John F. Kennedy ở cuộc bầu cử năm 1960. Ông Nixon cho là CIA đã không bất tín hóa ông Kennedy trong quyết đoán sai lầm của ông Kennedy rằng Mỹ đã để mất vị trí lãnh đạo về công nghệ tên lửa đạn đạo xuyên lục địa vào tay Liên Xô.

Trong một bản báo cáo năm 1973, ông Nixon được thuyết trình về cuộc họp sắp diễn ra vào ngày 26 tháng 5 của những nhà lãnh đạo Tổ chức Đoàn kết Châu Phi. Phúc trình cho biết sự hiện diện của Israel tại Châu Phi sẽ là một vấn đề chính của hội nghị, thúc đẩy bởi đòi hỏi từ Nhà lãnh đạo Libya, Muammar Gadhafi, rằng “Các quốc gia Châu Phi phải cắt đứt các mối quan hệ với Israel hoặc phải đối mặt với việc Libya cắt viện trợ dành cho các nước này cùng những tổ chức giải phóng Châu Phi".

Tại Chilê, một quốc gia Nam Mỹ, việc ông Salvador Allende đắc cử trong cuộc bầu cử Tổng thống năm 1970 khiến Tổng thống Nixon lo ngại vì ông cho rằng Chile có thể trở thành một nước Cuba thứ hai, một nước cộng sản ở Tây Bán cầu.

Trong ba năm kế tiếp, Tổng thống Nixon và ông Kissinger dùng CIA để bí mật ủng hộ cho các đối thủ của ông Allende với ý định đẩy ông ra khỏi chức vụ hay kích động đảo chính. Ông Allende bị giết trong cuộc đảo chính tháng 9 năm 1973 do tư lệnh quân đội Augusto Pinochet thực hiện. Việc này đã gây ra các cuộc tranh cãi nhiều thập niên về vai trò của CIA trong cuộc đảo chính. Các bản báo cáo vừa công bố không xác nhận là CIA trực tiếp ủng hộ việc lật đổ chính phủ Chilê.

Các báo cáo chú trọng nhiều đến những diễn tiến tại Đông Dương, nơi Hoa Kỳ có ý muốn rút khỏi cuộc chiến Việt Nam và ủng hộ các chính phủ yếu kém ở hai nước lân cận là Lào và Campuchia.

Không phải tất cả các thông tin của CIA đều chính xác. Lúc cuộc chiến Việt Nam đến gần hồi kết, một bản phân tích trình cho Tổng thống Ford vào ngày 28 tháng 3 năm 1975 dự đoán là quân đội miền nam Việt Nam do Mỹ huấn luyện sẽ có thể duy trì ổn định cho đến “đầu năm 1976.” Tuy nhiên, chỉ một tháng sau, quân giải phóng đã giải phóng Sài Gòn.

Tổng thống Ford tiếp nhận các báo cáo thường nhật của CIA khác với cách của Tổng thống Nixon. Ông Ford là tổng thống đầu tiên yêu cầu một giới chức CIA hằng ngày thuyết trình các báo cáo này.

Việc công bố các bản báo cáo giải mật của CIA này nằm trong khuôn khổ nỗ lực tiếp tục công khai hóa các phúc trình tình báo cho Tổng thống Mỹ. Các tài liệu mới nhất này do Giám đốc CIA John Brennan và Giám đốc Tình báo Quốc gia James Clapper công bố tại Thư viện Tổng thống Richard Nixon ở Yorba Linda, bang California.