Vĩnh biệt nhạc sĩ Phó Đức Phương - cây đại thụ của làng nhạc Việt!

Nhạc sĩ Phó Đức Phương vốn là sinh viên khoa toán của trường Đại học Sư phạm. Ra trường, ông đi làm chăn nuôi rồi thi vào trường âm nhạc Việt Nam.

Vừa vào trường, Phó Đức Phương đã hoàn thành ca khúc “Những cô gái quan họ”. Có lẽ nguyên do để ông viết bài hát này là ngày nhỏ, hè nào ông cũng được mẹ đưa về quê ngoại Bắc Ninh - nơi có những làn dân ca quan họ, làng quê đầy bình yên. “Những cô gái quan họ” đã đoạt giải Nhì (không có giải Nhất) trong cuộc thi vận động sáng tác ca khúc của tỉnh Hà Bắc năm 1965.

Ra trường, năm 1971, nhạc sĩ Phó Đức Phương sáng tác “Hồ trên núi”. Ca từ bài hát được lấy nguồn cảm hứng khi ông cùng đoàn phim "Sông nước quê hương" lên Lục Ngạn (Bắc Giang) thăm một số công trình thủy lợi, trong đó có hồ Cấm Sơn. “Đi thuyền giữa không gian mây trời, sơn thủy tuyệt đẹp, con người hăng say lao động, cảm xúc trong lòng người nghệ sĩ dâng trào thành lời bài ca “Hồ trên núi”, ông chia sẻ.

Ngoài ra, nhạc sĩ Phó Đức Phương còn cho biết, “Hồ trên núi” phảng phất nét dân ca quan họ chứ không phải âm hưởng dân ca Tày, Nùng như nhiều người nghĩ. “Quê ngoại ở Bắc Ninh nên khung cảnh êm đềm của làng quê, câu ca quan họ vùng Kinh Bắc tạo cảm xúc cho tôi viết những bài hát mang đậm chất dân ca như: “Trên quê hương quan họ”, “Huyền thoại hồ Núi Cốc”, “Một thoáng Tây Hồ”, “Về quê”, ông nói thêm.

Năm 1998, theo đơn đặt hàng cho đoàn quan họ Bắc Ninh để đi hội diễn theo lịch của Bộ Văn hóa, Phó Đức Phương viết bài hát “Về quê”. Trong quá trình viết lời, ông suy tư ngay cả trong mỗi bữa ăn, lúc làm việc hoặc chuyện trò cùng mọi người. Một đêm, ông còn phải buông bút, đứng dậy lấy chiếc khăn mặt lau nước mắt vì xúc động.

Nhạc sĩ Phó Đức Phương còn viết nhạc cho hàng chục bộ phim như: “Những đứa con”, “Trăng rằm”, “Lưu lạc”, “Giông tố”... và nhiều vở sân khấu như: “Hồn Trương Ba da hàng thịt”, “Nguồn sáng trong đời”, “Tôi và chúng ta”, “Nghêu sò ốc hến”, “Thầy khoá làng tôi”, “Rừng trúc”...

Các ca khúc của nhạc sĩ Phó Đức Phương được giới chuyên môn đánh giá cao. Theo Người lao động, nhạc sĩ Trần Lệ Chiến - Phó Tổng biên tập Tạp chí  Âm nhạc Việt Nam nhận xét âm nhạc của Phó Đức Phương luôn tạo cho người nghe cảm xúc mới lạ. Mỗi tác phẩm mang một phong vị riêng, không lặp lại ngôn ngữ âm nhạc của chính mình.

Nhạc sĩ Trần Lệ Chiến ví von mỗi bài hát của nhạc sĩ Phó Đức Phương là một câu chuyện kể bằng âm nhạc, mà cách kể của mỗi câu chuyện một khác. “Những cốt truyện của ông nhiều khi được bắt nguồn từ vốn cổ, từ những điển tích, điển cố nhưng tất cả đều có giai điệu, ca từ đắm đuối, chân tình, đưa người nghe tới tận cùng của cảm xúc.

Kể cả với những bài được ông sử dụng những cung quãng trúc trắc, đòi hỏi người thể hiện không chỉ ở giọng hát mà còn cả bản lĩnh nghề nghiệp và sự thấu hiểu trong ngôn từ, âm nhạc, mới có thể lột tả được thần thái của tác phẩm… thì sau cùng vẫn cứ cho người nghe một cảm xúc vô cùng đẹp đẽ về âm nhạc”, nhạc sĩ Trần Lệ Chiến bình luận.

Trong khi đó, nhạc sĩ Đỗ Bảo cho rằng âm nhạc của Phó Đức Phương rất riêng biệt. “Nó không chỉ có những cội rễ chắc chắn và rất sâu từ âm nhạc dân gian, chắt lọc từ chèo, tuồng, ca trù, xẩm, hay cảm thức về âm nhạc tâm linh đậm màu Á Đông. Ca khúc của Phó Đức Phương thường được tỉa tót cặn kẽ đến những chi tiết với những tiết tấu kĩ càng, luyến láy phức tạp và ca từ uyên thâm”, Đỗ Bảo chia sẻ.

Sự ra đi của nhạc sĩ Phó Đức Phương khiến giới nghệ sĩ vô cùng tiếc thương. Ca sĩ Thu Phương chia sẻ: “Khi nghe tin nhạc sĩ ra đi, tôi rất xúc động. Sự nghiệp ca hát của Thu Phương tưởng như không có bất cứ sự liên kết nào, nhưng câu chuyện của tôi với chú chỉ trong một ngày trên con đường ở Hà Nội. Một bài hát trong CD Hội trăng đã kết nối những trăn trở, yêu quý dành cho nhau như vậy. Hôm nay, trời mưa rất to, ở trong khu cách ly, lòng tôi buồn man mác không biết phải diễn tả ra sao”.

Là bạn thân của nhạc sĩ Phó Đức Phương, nhạc sĩ Trần Tiến bàng hoàng khi nghe tin dữ. Ông nói: “Tôi biết nhạc sĩ Phó Đức Phương bị bạo bệnh khi được mời tham dự làm người dẫn chuyện trong đêm nhạc của nhạc sĩ với tựa đề "Khúc hát phiêu ly".

Lúc đó tôi cảm thấy chết lặng. Tôi cảm thấy rất tiếc bởi âm nhạc của Phó Đức Phương rất đồ sộ, rất cá tính. Trong đó các tác phẩm của Phó Đức Phương là những chất liệu dân gian vùng văn hoá Bắc Bộ được nhạc sĩ nâng tầm âm nhạc, tạo nên cái mới khi đưa đời sống đương đại, hiện tại vào trong những chất liệu âm nhạc đó.

Chính vì thế Phó Đức Phương đã trở thành hiện tượng trong âm nhạc. Tôi rất tiếc là nhạc sĩ Phó Đức Phương chưa đi hết, chưa làm được hết những ấp ủ, mong muốn của mình. Tôi vừa biết tin Phó Đức Phương đã trút hơi thở cuối cùng qua facebook của Tùng Dương và cảm thấy bàng hoàng".

Lễ viếng nhạc sĩ Phó Đức Phương sẽ diễn ra từ 11h30 đến 13h45 ngày 24/9/2020 tại Nhà tang lễ số 5 Trần Thánh Tông - Hà Nội. Lễ an táng tổ chức vào buổi chiều cùng ngày tại nghĩa trang Công viên Thiên Đức - Phú Thọ.