Bệnh do nhiều yếu tố
Dậy thì sớm ở trẻ không phải là bệnh lý hiếm gặp mà hiện nay đang tăng. Theo TS.BS. Bùi Phương Thảo – Phó trưởng khoa Nội tiết – Chuyển hóa – Di truyền (Bệnh viện Nhi Trung ương), bệnh dậy thì sớm ở trẻ là bệnh xuất hiện ở trẻ em gái trước 8 tuổi, bé trai 9 tuổi.
Bệnh chia làm hai loại: Bệnh dậy thì sớm ngoại biên và dậy thì sớm trung ương.
 |
| Trẻ bị dậy thì sớm do béo phì. |
Dậy thì sớm ngoại biên có nghĩa trẻ chưa có sự hoạt động của trục dưới đối-tuyến yên-tuyến sinh dục, trong khi tuyến sinh dục tiết nhiều hormone, tuổi xương tăng cao.
Dậy thì sớm trung ương có sự kích hoạt của trục vùng dưới đồi-tuyến yên-tuyến sinh dục, gây tăng tiết hormone hướng sinh dục của tuyến yến, làm hormone sinh dục tiết ra nhiều từ tuyến sinh dục, tuổi xương cũng tăng.
Nguyên nhân của dậy thì sớm ngoại biên, bác sĩ Thảo cho biết hay gặp nhất đó là u buồng trứng, u tinh hoàn, các bệnh lý về tuyến thượng thận như tăng sản thượng thận bẩm sinh, một số bệnh lý di truyền đặc biệt.
Còn trường hợp dậy thì sớm trung ương ở nam giới, 40 – 50% do u não, tổn thương não gây ra. Ở nữ bị dậy thì sớm trung ương, u não, tổn thương não chiếm khoảng 10% trong các trường hợp. Còn lại 90 % trường hợp nữ bị dậy thì sớm trung ương là không tìm thấy căn nguyên, kể cả khi làm các xét nghiệm nữ chụp cộng hưởng từ sọ não, chụp cắt lớp sọ não cũng không thấy bất thường.
Theo bác sĩ Thảo những đứa trẻ dậy thì sớm thường lùn hơn những đứa trẻ bình thường sau này, bởi vì khi trẻ bị dậy thì sớm, hormone sinh dục được tiết ra nhiều làm cho đóng tuổi xương mạnh mẽ.
Ví dụ, nếu đứa trẻ tuổi thực là 6 tuổi, mà tuổi xương 9 tuổi, trông cao hơn so các bạn cùng tuổi nhưng tuổi xương thực ra lại già hơn các bạn 3 năm. Do đó, trẻ bị dậy thì sớm này sẽ có ít cơ hội cao hơn so với các bạn bình thường, còn tới 3 năm phát triển chiều cao sau này.
Trẻ gái bị dậy thì sớm sẽ thấp hơn 12 cm, trẻ trai thấp hơn 20cm so với bạn cùng lứa khi trưởng thành.
Dấu hiệu dậy thì sớm cần cho trẻ đi khám
Bác sĩ Thảo cho biết, khi trẻ gái dưới 8 tuổi có biểu hiện đặc thù như sinh dục phụ phát triển nhanh (tuyến vú to, có lông mu, có kinh nguyệt…), trẻ nam dưới 9 tuổi xuất hiện giọng nói ồm, ria mép, dương vật (có thể cả tinh hoàn) phát triển, có lông mu, cần cho trẻ đến các cơ sở y tế để kiểm tra.
Nếu trong trường hợp trẻ dậy thì sớm do các nguyên nhân u não, tăng sản thượng thận bẩm sinh thì sẽ có thể điều trị ngoại khoa, hoặc các điều trị đặc hiệu để giải quyết các nguyên nhân.
Còn với những cháu dậy thì sớm trung ương, bác sĩ sẽ tư vấn cho gia đình để điều trị tiêm thuốc kìm hãm quá trình dậy thì, có thể làm chậm sự phát triển của các đặc tính sinh dục phụ, kéo dài thời gian đóng xương.
Việc tiêm thuốc ức chế dậy thì này sẽ bắt đầu từ khi phát hiện trẻ dậy thì sớm đến khi trẻ được 10,5 tuổi hoặc tuổi xương 12 tuổi.
Bác sĩ Thảo cho biết bố mẹ các cháu lo lắng khi tiêm thuốc ức chế dậy thì sẽ ảnh hưởng tới sức khoẻ của các cháu. Bác sĩ Thảo cho rằng, nó không ảnh hưởng đến sự phát triển buồng trứng của các cháu, không gây vô sinh sau này.
Các tác dụng của thuốc hiếm gặp như đau đầu, nhiễm trùng chỗ tiêm. Hiện nay thuốc này có loại 4 tuần tiêm 1 lần và 12 tuần tiêm 1 lần.
Bác sĩ Thảo cho biết tại Khoa Nội tiết Chuyển hoá và di truyền của bệnh viện đang chỉ định tiêm ức chế dậy thì và theo dõi cho khoảng 500 cháu bị dậy thì sớm trung ương.
Việc điều trị dậy thì sớm trung ương là dài hạn. Tuỳ vào từng thời điểm của đứa trẻ mà giá trị cải thiện chiều cao khi trưởng thành. Trẻ gái trước 6 tuổi, khi điều trị sẽ cải thiện chiều cao 9 – 10 cm. Bác sĩ thường khuyên các cháu trước 6 tuổi nên điều trị.
Từ 6 – 8 tuổi, thì không bắt buộc điều trị. Bác sĩ có thể tư vấn cho gia đình để xem xét việc điều trị. Bởi vì với những trường hợp nữ dậy thì sớm trung ương ở lứa tuổi 6-8 tuổi, đặc biệt trẻ nữ trên 8 tuổi, nếu điều trị thì chỉ có thể giúp giải quyết được những vấn đề ngắn hạn như kìm hãm sự phát triển đặc tính sinh dục phụ, làm chậm thời gian có kinh, phát triển tuyến vú, lông mu, còn về mặt cải thiện chiều cao thì không còn nhiều, thậm chí không có.
Nhiều người cho rằng dậy thì sớm do chế độ ăn uống, bác sĩ Thảo cho biết chưa rõ nguyên nhân này nhưng yếu tố trẻ thừa cân béo phì gây dậy thì sớm thì có.
Chính vì thế, bác sĩ Thảo khuyên cha mẹ nên kiểm soát cân nặng của con để tránh dậy thì sớm. Còn trường hợp do các bệnh như u não, tăng sản thượng thận thì cần chú ý dấu hiệu để đưa trẻ đi điều trị sớm nhất.