|
Nhiều người chơi xổ số Vietlott đã lĩnh về cả chục tỷ đồng. |
Báo Lao Động đã có cuộc trao đổi với tiến sĩ Đỗ Thị Vân Anh - Trưởng khoa Công tác xã hội, trường ĐH Công đoàn - Phó GĐ Viện Nghiên cứu và Phát triển Xã hội thuộc Liên hiệp các hội Khoa học Kỹ thuật Việt Nam.
Thưa tiến sĩ, sau khi báo chí đưa tin về những con số quá khủng của giải thưởng xổ số đang gây sốt ở Việt Nam, là một người nghiên cứu về những vấn đề xã hội, bà đánh giá như thế nào về mức độ ảnh hưởng lên tâm lý của người dân trước sức hút của số tiền trúng giải này?
- Trong guồng quay của một xã hội hiện đại, khi mà nền kinh tế thị trường đã trở thành điều kiện tất yếu cho sự phát triển đã kéo theo sự phân tầng trong xã hội Việt Nam chúng ta ngày càng rõ nét thì khoảng cách giàu nghèo ngày càng lớn. Trước sự khó khăn vật lộn với mưu sinh trong cuộc sống, “những khoản lộc trời cho” sẽ trở thành giá trị rất lớn mà nhiều người mơ ước. Bản chất con người sinh ra là có tính “dục” - nghĩa là có “nhu cầu” và nhu cầu được sống trong cuộc sống giàu sang sung túc đã thuộc về quy luật tồn tại của con người.
Chính vì lẽ đó, khi truyền thông đưa tin 2 hình ảnh người nông dân ở vùng quê hẻo lánh trúng số mấy chục tỉ đồng như vậy sẽ tác động vào tâm lý người dân rất lớn và họ rất dễ bị sức hút đầy ma lực của số tiền trúng giải đó - một số tiền mà cả mấy đời bà con nông dân cũng không thể làm ra được.
Trong thời gian qua, khu vực phía nam số lượng người dân đi mua vé số kiểu mới này ngày càng lớn bởi họ thấy điều mới lạ và hấp dẫn của nó. Giải đặc biệt của xổ số tự chọn kiểu Mỹ được cộng dồn liên tục cho đến khi có người thắng giải. Điều này có nghĩa là nếu mỗi vòng quay không có người trúng thưởng, giải đặc biệt sẽ tiếp tục cộng cho lần quay thưởng kế tiếp. Nó tạo ra sự công bằng, mang lại niềm phấn khích cho người chơi khi giá trị cộng dồn lên cao. Bên cạnh đó, đây là hình thức chơi hợp pháp nên người dân đã bắt đầu coi đây là hình thức đầu tư không bị cấm đoán và nếu may mắn họ sẽ có nguồn lợi rất cao.
Có ý kiến cho rằng chơi xổ số là “con đường làm giàu khả thi”, ngược lại nhiều chuyên gia đánh giá đó là điều “hết sức vớ vẩn”. Quan điểm của bà thế nào?
- Nếu những người dân ở tầng lớp thu nhập thấp trong xã hội, những người không có việc làm ổn định hoặc thất nghiệp, khi trình độ học vấn và sự hiểu biết hạn chế thì câu trả lời hoàn toàn có thể là: “Xổ số là con đường làm giàu khả thi”. Quả thật nếu đi so sánh người kiếm tiền bằng chơi xổ số và người kiếm tiền bằng các công việc lao động khác thì chơi xổ số để kiếm đồng tiền may mắn sẽ nhàn hạ hơn nhiều. Họ chỉ việc chọn ngẫu nhiên một con số bất kỳ và rút tiền ra mua nó chứ không mất nhiều chất xám để suy nghĩ hoặc sức lao động chân tay.
Còn nếu đánh giá chơi xổ số là con đường làm giàu khả thi thì tôi không đồng ý. Sự may mắn không phải mỉm cười với bất cứ một ai và xác suất cực kỳ nhỏ cho nên không nên coi trò chơi có thưởng là một phương tiện kiếm tiền hay cố gỡ gạc lại những gì đã mất; các trò chơi có thưởng nói chung đều có thể gây nghiện.
Bà có lo ngại về sức hút quá mức của xổ số, như ở Mỹ, có con số cho dân Mỹ đã tiêu hơn 70 tỉ đô mỗi năm cho xổ số, nhiều hơn cả tiền chi cho sách vở, nghe nhạc, xem thể thao. Liệu kịch bản trên có lặp lại khi “cơn sốt vé số” vẫn đang và tiếp tục cao trào? Và điều đó có thể có ảnh hưởng, hậu quả gì?
- Tôi cũng rất lo lắng khi chỉ vì với mục đích đưa một trò chơi mới hiện đại vào bán tại Việt Nam, nhà tổ chức của Vietlott đã tung ra chiến dịch marketing bằng đủ các hình ảnh, những nghiên cứu (hoàn toàn không có sự kiểm chứng độ chính xác) để thu hút những người dân nghèo lao đầu vào với những con số đỏ đen. Và điều nguy hiểm nữa là tất cả những người mua xổ số điện toán đều suy nghĩ rất đơn giản là mua cho vui, giá chỉ 10.000 đồng/vé nhưng cơ cấu giải thưởng cực cao, với giải đặc biệt lên đến hơn 20 tỉ đồng, xổ số kiểu Mỹ thu hút đông đảo đối tượng người mua từ học sinh, sinh viên cho đến người lao động, dân văn phòng, người cao tuổi…
Tất cả họ đều là những người có thu nhập thấp trong xã hội cho nên ước mơ đổi đời để giàu sang càng cháy bỏng trong họ. Và rồi sự suy nghĩ không thấu đáo, không tính toán được tầm vĩ mô sẽ dẫn đến một kết quả là người nghèo càng nghèo hơn vì hằng ngày cho dù họ chỉ đầu tư 10.000đ cho may rủi, nhưng góp gió thành bão, nếu họ không trúng giải thì cộng dồn lại sẽ thành số lượng lớn tiền họ phải mất trắng.
Đối với chính những người tưởng chừng rất may mắn khi trúng số thì ở khía cạnh nào đó, họ cũng gặp những khó khăn, bất hạnh riêng?
- Những bà con nông dân nghèo đôi khi vì cái nghèo lấn lướt nên họ sẽ có những hành xử không thấu đáo. Tư tưởng truyền thống của người nông dân là lối sống cộng đồng, mọi người trong làng xã quây quần chia ngọt sẻ bùi với nhau, lá lành phải đùm lá rách. Do đó, khi một người dân trong làng trúng số độc đắc thì bà con nghĩ rằng đương nhiên người đó phải có trách nhiệm chia cho bà con lộc trời cho. Đấy là điều thứ nhất nên chúng ta thấy hình ảnh quanh những ngôi nhà của người trúng số độc đắc lúc nào bà con cũng đến tập trung rất đông để đòi chia tiền.
Thứ hai, đó là sự nhòm ngó của những tên trộm, tên cướp nếu biết gia chủ đang có số lượng tiền rất lớn trong nhà. Có lẽ chính vì thế nên người đi nhận giải phải đeo mặt nạ chụp hình để được an toàn. Và thứ ba, đó chính là mối quan hệ trong họ hàng, rất dễ diễn ra sự tranh chấp, đòi phân chia tiền thưởng dẫn tới mâu thuẫn trong gia đình.
Cuối cùng, lời khuyên của tiến sĩ là gì?
- Về mặt nhận thức, tôi không phủ định bất kỳ hình thức xổ số nào bởi đây là loại hình kinh doanh được pháp luật cho phép. Hơn nữa như một câu người ta hay nói “ích nước lợi nhà”. Thế nhưng, tôi cũng mong người dân hãy tỉnh táo, đừng để ma lực của đồng tiền may rủi biến mình thành con nghiện khi mà sự bất hạnh về việc nghiện lô đề ở các vùng nông thôn vẫn chưa chấm dứt thì giờ bà con lại lao vào một trò chơi mới hiện đại đầy rủi ro. Cái rủi ro này không đến ngay mà nó là những hậu quả sau này đối với những người bán thời gian và công sức của mình cho công việc chơi xổ số. Đấy là sự đói nghèo sẽ vẫn cứ đeo đẳng thậm chí còn nghèo hơn, mâu thuẫn gia đình sẽ gia tăng và thậm chí sẽ ngày càng xuất hiện nhiều tội phạm xã hội.
- Xin cảm ơn bà!
>>> Mời quý độc giả xem video về Vietlott (nguồn VTC):