Thời kỳ mới bắt đầu ở Philippines?

Đó là nhận định của giáo sư người Philippines Richard Javad Heydarian, một chuyên gia trong lĩnh vực kinh tế-địa chính trị Châu Á, trong một bài viết đăng trên mạng tin Al Jazeera ngày 11/5/2016.

Nhà tư tưởng người Italy Antonio Gramsci từng nói: "Thế giới cũ đang chết dần, và thế giới mới đang chật vật để được sinh ra”. Ba thập kỷ sau sự sụp đổ của chế độ độc tài Marcos, người dân Philippines một lần nữa mong muốn "thay đổi".

Đông đảo cử tri Philippines đã bỏ phiếu cho các ứng viên bị coi là “chầu rìa”, những người đã công khai thách thức các thể chế hiện hành. Chán ngấy với những lời hứa suông và thất vọng với đất nước có tỷ lệ nghèo đói và thất nghiệp cao hàng đầu Châu Á, các cử tri Philippines đã bầu chọn các ứng cử viên bị coi là “phi chính thống”.

Thị trưởng Rodrigo Duterte đã tuyên bố thắng cử, sau khi 90% số phiếu được kiểm và ông này đã dẫn trước ứng viên xếp thứ hai hơn 5 triệu phiếu bầu (tương đương với 16 điểm phần trăm), trong cuộc bầu cử tổng thống Philippines chỉ có một vòng duy nhất.

Tuy nhiên, chính quyền Duterte sẽ phải đối mặt với một trận chiến khó khăn trong việc đáp ứng kỳ vọng của xã hội Philippines hết kiên nhẫn, kiệt sức và phân cực. Philippines đã bước vào một giai đoạn mới bất định, với hy vọng thay đổi triệt để đi kèm với nỗi lo sa sút về dân chủ.

Không còn nghi ngờ gì nữa, đây là một chiến dịch bầu cử phân cực nhất trong lịch sử Philippines đương đại. Đây là một cuộc đụng độ giữa hai thái cực, trong khi có nhiều lo ngại về gian lận trong quá trình bầu cử. Thế nhưng, theo giới quan sát, đây cũng là một cuộc bầu cử suôn sẻ, đáng tin cậy và minh bạch nhất trong lịch sử Philippines.

Căng thẳng nhất có lẽ là cuộc đua sát nút vào chức Phó Tổng thống giữa Ferdinand "Bong Bong" Marcos Jr, con trai duy nhất của cựu độc tài Ferdinand Marcos và Leni Robredo, vợ của một trong những chính khách được kính trọng nhất trong lịch sử Philippines là Jesse Robredo.

Hầu hết các chuyên gia dự đoán bà Leni Robredo, một nhà lập pháp có thiên hướng xã hội-dân chủ, sẽ trở thành nhân vật quyền lực thứ hai ở Philippines.

Có thể nói, cử tri Philippines đã bầu ra một chính phủ thiên tả đầu tiên ở Philippines, do hai quan chức cấp tỉnh là Rodrigo Duterte và Leni Robredo cầm đầu.

Mặc dù rất khác nhau về phong cách và quan điểm dân chủ, cả ông Rodrigo Duterte lẫn bà Leni Robredo đều được coi là chính khách “phi chính thống” xuất sắc và việc bầu chọn họ phản ánh sự bất mãn sâu sắc của cử tri Philippines đối với các ứng cử viên “chính thống”.

Tương tự như ở Mỹ Latinh trong những thập kỷ gần đây, Philippines - một cựu thuộc địa của Tây Ban Nha - có vẻ như đang trở nên thiên tả. Trong cuộc đua vào Thượng viện Philippines, ứng viên Risa Hontiveros - một nhà hoạt động cánh tả kỳ cựu – đã đắc cử và trở thành một trong 12 Thượng nghị sĩ mới.

Và trái ngược với sự mô tả của các phương tiện truyền thông phương Tây, Rodrigo Duterte không phải là Donald Trump, mặc dù cả hai ông đều nổi tiếng về những phát ngôn gây sốc.

Không giống như ông trùm bất động sản Donald Trump, Ridrigo Duterte không chỉ là một "ngôi sao truyền hình”. Trong hai thập kỷ qua, Thị trưởng Duterte đã biến thành phố Davao thành một trong những thành phố an toàn nhất và thịnh vượng nhất ở Philippines.

Bắt đầu tranh cử tổng thống với nguồn lực hạn chế, nhưng ứng viên “chầu rìa” Duterte dần dần qua mặt các đối thủ bằng cách luôn tỏ ra là ứng viên duy nhất có ý chí chính trị “đích thực” để chấm dứt nhiều thập niên lãnh đạo bất tài và tham nhũng ở Philippines.

Thị trưởng Rodrigo Duterte cũng thu hút được đông đảo lá phiếu ủng hộ của các cử tri “tỉnh lẻ” như như Mindanao và Visayas bằng cách hứa hẹn một kết thúc “Đế chế Manila", trao quyền tự trị chính trị và nguồn lực tài chính cho các tỉnh.

Ông Duterte đã xây dựng được một cơ sở ủng hộ vững mạnh trong tầng lớp trung lưu bằng cách hứa hẹn chấm dứt nhanh chóng tình trạng tội phạm và tham nhũng đang hoành hành ở Philippines.

Tuy nhiên, thách thức lớn đối với Duterte là thực hiện một quá trình chuyển đổi nhanh chóng và ổn định từ một ứng cử viên “gây sốc” trở thành một tổng thống “lịch lãm” có những giải pháp rõ ràng cho các vấn đề của đất nước Philippines.

Với việc kết hợp một đội ngũ bao gồm các nhà kỹ trị dày dạn kinh nghiệm và những gương mặt mới, ông Duterte dường như bắt đầu nhận được sự ủng hộ và thông cảm từ cả trường lẫn xã hội dân sự.

Giữa lúc tranh chấp ở Biển Đông đang ngày càng căng thẳng, Rodrigo Duterte cũng đã tìm cách quan hệ tốt hơn với các nước láng giềng hùng mạnh Trung Quốc.

Một thời kỳ mới đang chờ đợi người dân Philippines, nhưng không ai dám chắc sẽ là tốt hay là xấu.