Rao bán mác púp trên chợ mạng, chị Loan (ở Trùng Khánh, Cao Bằng) chia sẻ: "Mác púp là cái tên xa lạ với mọi người nhưng với người dân quê mình thì đây là thức quà bình dị, vô cùng thân thuộc. Quả mác púp thuộc họ cây bông cỏ mọc tự nhiên tại vùng núi Cao Bằng và có nhiều nhất ở các huyện Quảng Hòa, Trùng Khánh. Sự kỳ diệu của thạch này là không cần đun nấu cầu kỳ hay cho thêm chất gì mà chỉ cần hạt mác púp và nước lọc là thạch tự đông". 

Quả mác púp là hình ảnh quen thuộc với người dân Cao Bằng

Chị Loan nói thêm, thạch này có thể ăn trực tiếp hoặc ăn cùng nước đường đá hay nước mật mía, mật ong thêm lát chanh, nước chanh đường... Hoặc có thể kết hợp cùng các loại trái cây, chè, sữa chua, nước cốt dừa rắc lạc rang.... Đây là món ăn thanh mát mùa hè rất được ưa chuộng trên thị trường trong những năm gần đây. 

Theo tìm hiểu, cây mác púp là loại cây thân leo khỏe, thường sống cộng sinh trên các cây lớn như gạo, sau sau, sung... và bám chặt vào các vách đá vôi. Tại các vùng núi đá Cao Bằng, mác púp mọc nhiều nhưng lại không thể trồng đại trà, đặc điểm này càng khiến loại quả trở nên hiếm và quý.

Quả mác púp chỉ có một mùa trong năm

Mỗi năm, cây chỉ kết trái một lần vào khoảng tháng 7 - 8 âm lịch. Quả mác púp có hình tròn, to cỡ quả chanh, vỏ dày và mịn, ruột chứa nhiều hạt nhỏ giống hạt sung. Đến mùa, người dân địa phương vào rừng hái quả, sau đó sẽ bổ ra, lấy hạt, phơi khô và bán cho thương lái.

Điều làm nên “tên tuổi” của mác púp chính là phần hạt có thể dùng làm thạch, một món ăn vặt đặc trưng mùa hè. Sau khi phơi khô, hạt mác púp có màu vàng nhạt, thơm nhẹ. Chỉ cần một nắm nhỏ khoảng 100 gram là có thể làm được 2 - 3 lít thạch, đủ cho cả gia đình 4 - 5 người ăn nhiều lần.

Cách làm thạch mác púp cũng khá đơn giản. Hạt được bỏ vào túi vải sạch, ngâm và vò nhẹ nhàng trong nước đun sôi để nguội. Chất keo trắng đục từ hạt sẽ dần tan ra, hòa quyện vào nước. Sau khoảng 1 – 2 tiếng để yên, phần nước sẽ tự đông lại thành lớp thạch mịn màng, dẻo dính và trong suốt như pha lê. Món này không cần dùng đến gelatin hay bột rau câu, hoàn toàn tự nhiên và lành tính.

Thạch mác púp mát lành, phù hợp cho những ngày hè

Trên thị trường, hạt mác púp được bán với giá từ 400.000-500.000 đồng/kg. Dù có giá đắt đỏ nhưng chỉ cần 1 lạng là có thể làm được vài mẻ cả nhà ăn thoải mái. Để thạch thơm ngon, mềm dẻo, không nát thì khâu nguyên liệu phải được lựa chọn kỹ càng, nguồn gốc đảm bảo. Ngoài hạt phơi khô, trên chợ mạng còn có nhiều địa chỉ bán thạch mác púp làm sẵn, được đóng trong hộp, khách hàng mua về có thể bảo quản tủ lạnh để ăn trong vài ngày. 

Cũng bán hạt mác púp, chị Chính (ở Cầu Giấy, Hà Nội) chia sẻ: "Do mác púp là cây mọc dại trong rừng, không thể trồng được ở vườn nhà, nhiều người đã thử nhưng cây chỉ sống được một thời gian ngắn rồi lụi dần nên sản lượng quả rất hạn chế. Mỗi năm, tôi cũng chỉ gom được vài chục ký hạt khô để bán ra thị trường. Hồi đầu mới xuất hiện, hạt mác púp luôn trong tình trạng hết hàng vì nhiều người tò mò mua về ăn thử".