Xoài vốn là loại cây ăn quả nhiệt đới quen thuộc, có nguồn gốc từ miền Đông Ấn Độ và các vùng giáp ranh. Ở Việt Nam, xoài được trồng rộng rãi từ Bắc chí Nam, trở thành loại trái cây phổ biến trong đời sống thường ngày. Tùy vào khí hậu và thổ nhưỡng từng địa phương, mỗi vùng lại có một giống xoài đặc trưng với hương vị riêng biệt. Trong số đó, tại phường Châu Đốc (tỉnh An Giang) có một giống xoài được xem là “đặc sản trứ danh”, đó chính là xoài thanh ca. Giống xoài cổ này có kích thước bé nhưng lại mang mùi thơm đặc biệt, khiến ai ăn thử một lần đều nhớ mãi hương vị của chúng. 

Xoài thanh ca là giống xoài cổ ở Châu Đốc, An Giang

Người dân Châu Đốc thường gọi xoài thanh ca bằng cái tên dân dã là xoài mút. Cái tên này bắt nguồn từ cách ăn truyền thống: người ta bóc lớp vỏ mỏng bên ngoài, rồi đưa quả lên miệng mút phần thịt ngọt thơm cho đến khi chỉ còn trơ lại hạt lép. Quả xoài thanh ca có trọng lượng trung bình chỉ khoảng 100 – 200 gram, dáng quả dài, phần đầu hơi cong, thịt dày và ít xơ, hạt lại nhỏ nên rất được ưa chuộng. Khi còn xanh, xoài thanh ca chua gắt, thích hợp để chấm muối ớt hay muối tôm, mang lại cảm giác giòn rụm, sảng khoái. Nhưng khi chín, lớp vỏ chuyển sang màu vàng óng, xoài trở nên ngọt đậm, thơm lừng, vị ngọt hậu còn vương vấn nơi đầu lưỡi.

Ngày trước, ở Châu Đốc hầu như nhà nào cũng có vài cây, thậm chí vài chục cây xoài thanh ca, nhưng ít người nghĩ đến việc đem bán ngoài chợ. Có giai đoạn, giống xoài cổ này còn bị bỏ quên, người dân chặt bỏ để trồng những loại cây ăn quả mang lại lợi nhuận cao hơn. Tuy nhiên, khi du lịch An Giang phát triển mạnh, nhiều du khách ghé Châu Đốc được thưởng thức xoài thanh ca và nhanh chóng bị cuốn hút bởi hương vị đặc biệt. Họ mua về làm quà biếu, giới thiệu cho bạn bè, người thân, từ đó xoài thanh ca dần dần trở thành thương hiệu riêng của vùng đất này.

Tuy có kích thước bé nhưng xoài thanh ca có hương vị thơm ngon đặc biệt

Hiện ở Châu Đốc vẫn còn nhiều cây xoài thanh ca cổ thụ, có tuổi đời lên đến cả trăm năm. Thân cây to u nần, rong rêu phủ xanh, phải hai người ôm mới xuể. Những cây xoài lâu năm này mỗi năm vẫn sai trái, cho thu hoạch hàng trăm cân xoài. Người dân địa phương chia sẻ, xoài thanh ca chỉ khi được trồng trên đất Châu Đốc mới giữ được hương vị nguyên bản: thơm hơn, ngọt hơn và ít xơ hơn so với cùng giống trồng ở địa phương khác. Đây cũng là lý do xoài thanh ca trở thành “đặc sản vùng miền” mà khó nơi nào sánh kịp.

Ngày nay, xoài thanh ca được bày bán rộng rãi ở chợ, cửa hàng và siêu thị tại An Giang mỗi khi đến mùa với giá dao động 25.000 – 30.000 đồng/kg tùy thời điểm. Ở các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM, giá có thể cao hơn, khoảng 55.000 – 65.000 đồng/kg. 

Không chỉ mang giá trị kinh tế, xoài thanh ca còn là niềm tự hào của người dân An Giang. Du khách phương xa khi ghé thăm vùng đất Châu Đốc thường không quên mua vài kg xoài thanh ca mang về làm quà. Quả xoài nhỏ nhắn, bình dị nhưng lại có hương vị đặc biệt.