Như đã hẹn, tôi tìm đến trại chó Phú Quốc ở Cần Giuộc (Long An) của Duy Tân. Thật lòng, tôi biết ở Sài Gòn cũng có một vài trại chó Phú Quốc nổi tiếng như của ông Sáu Hữu (lương y Trịnh Hiền Hữu) ở Củ Chi, với gần 20 năm kinh nghiệm “đổ” (nhân giống) chó Phú Quốc. Nhưng, tôi muốn xem khát vọng tìm gen thuần chủng của loại chó bản địa nổi tiếng này ở một người trẻ như Duy Tân.
Bỏ xoáy Thái lấy xoáy Phú Quốc
 |
| Anh Duy Tân và con Max. Ảnh: T.Đ |
Trên chuyến phá Cần Giuộc qua xã Phước Lại, nơi có trại chó Phú Quốc của Duy Tân, tôi vân vê, xăm xoi bản tiêu chuẩn chó Phú Quốc do Bá tước Henry De Bylandt công bố năm 1897 – đây là bản tiêu chuẩn được nhiều người nhân giống chó Phú Quốc lâu nay áp dụng, với hy vọng có chút khái niệm về chó Phú Quốc khi tiếp cận đàn chó của Duy Tân.
Bảng tiêu chuẩn đánh giá chó Phú Quốc của Hiệp hội những người nuôi chó Việt Nam (VKA)
Một tiêu chí tiên quyết để đánh giá được chó Phú Quốc thuần chủng đó chính là tuổi đời của chó. Để chó có thể xác định đầy đủ các yếu tố trên cơ thể của con chó thì chó phải đạt được độ tuổi trung bình khoảng 15 tháng. Để đánh giá chung nhất về chó Phú Quốc sẽ bao gồm những yếu tố sau: Có xoáy tròn trên lưng bao gồm xoáy hình kiếm, bowling hay đao; tai dựng đứng như hình vỏ sò và luôn hướng về phía trước; chất lông cứng, ngắn khi dài không quá 1cm, ôm sát vào cơ thể của chó; mũi đen; đuôi khô, cong, vót về phía trước; cân nặng chó cái từ 12 - 18kg, đực từ 15 - 20kg.
Theo bản tiêu chuẩn này, Bá tước Henry De Bylandt cho rằng chó Phú Quốc có các đặc điểm: Hình dáng loài chó săn, nhưng mình và đầu nặng nề hơn; mõm khá rộng dài bằng nửa chiều dài cái đầu; tai dựng đứng hình vỏ sò; màu sắc vàng lửa với mõm đen, dải lông mọc ngược (xoáy lưng) màu sắc sẫm hơn; chạy rất nhanh khi săn mồi…
Trước đây, để bảo vệ khu ẩm thực sinh thái cặp con sông Cần Giuộc của mình, Duy Tân đã mua 6 con chó xoáy lưng Thái – một loại chó rất hung, để giữ nhà. “Chỉ được nửa năm với bầy chó tôi đã thấy không ổn. Chó xoáy lưng Thái khứu giác không tốt trong phạm vi rộng, cũng như tính nó rất hung bạo, sẵn sàng táp tay chủ khi cho ăn. Sau đó, tôi quyết định bán tống, bán tháo, thậm chí cho luôn đàn chó này”- anh chia sẻ.
Trong lúc luẩn quẩn tìm loài chó khác thay thế đàn chó xoáy lưng Thái, Duy Tân chợt nghĩ đến giống chó Phú Quốc. Anh nghiên cứu thấy rằng, giống chó Phú Quốc rất thích hợp cho việc giữ nhà với đặc tính: Biết leo trèo, nhanh nhạy, săn bắt giỏi, khứu giác tốt, và nhất là trung thành, dễ bảo… “Tôi chợt nghĩ Việt Nam có một loài chó tốt như thế sao mình phải chọn chó nước ngoài về nuôi”- anh thổ lộ.
Thế là, Duy Tân đích thân ra huyện đảo Phú Quốc tìm mua chó Phú Quốc về nuôi giữ nhà. Anh rất ấn tượng loài chó săn có xoáy lông ở lưng và tính thông minh, nhanh nhạy này. Bỏ ra hơn chục triệu đồng, anh đem về đất liền cặp chó Phú Quốc con. “Đem về hai con chó quý, tôi hy vọng nó đẻ cho có chó giữ nhà. Đợi hoài không được, tôi buộc lòng lên mạng internet, tìm hiểu từ những người nuôi chó Phú Quốc để lấy kinh nghiệm phối giống cho chó đẻ. Cuối cùng, cặp chó này cũng sinh được 7 con rất đẹp”- Duy Tân cười hề hề.
Với đàn chó con mới sinh này, hiện trại chó Phú Quốc của Duy Tân có hơn 60 con, trong đó Max là con đực đầu đàn.
Đi tìm gen thuần chủng
Duy Tân đưa mắt săm soi những đàn chó Phú Quốc con. Nhìn ánh mắt thẫn thờ có thể thấy anh không hài lòng lắm. Biết tôi đang dò xét, anh cười buồn: “5 đàn chó mới sinh thì hết 2 đàn bị “gãy”, 3 đàn khác chỉ đạt chừng 70% yêu cầu. Tôi đang tìm những con chó Phú Quốc con có gen trội để lai tạo chéo. Mong ước lớn nhất của tôi là tìm cho kỳ được một con chó có những đặc tính gần nhất với chó Phú Quốc thuần chủng”.
Nhưng làm thế nào để biết chó Phú Quốc thuần chủng của vài trăm năm trước? Hiện nay, các nhà nghiên cứu hay lai tạo chó Phú Quốc vin vào các tài liệu cổ như bộ tiêu chuẩn của Bá tước Henry De Bylandt công bố năm 1897 hay bảng tiêu chuẩn đánh giá chó Phú Quốc của Hiệp hội những người nuôi chó Việt Nam (VKA), hình ảnh về chó Phú Quốc của thợ săn ngày xưa.
Tôi được biết, từ năm 1990, Viện Chăn nuôi đã theo dõi và bảo tồn gen của chó Phú Quốc trong đề án Bảo tồn quỹ gen vật nuôi quốc gia. Thực tế, hiện nay chó Phú Quốc tại đảo Phú Quốc gần như hoàn toàn bị lai tạp sau nhiều trăm năm xuất hiện. Trong khi đó tại các trại nhân giống vì mưu cầu kinh tế các trại này gần như tha hồ lai tạo để cung cấp cho nhu cầu thị trường.
Theo Duy Tân, mặc dù đang có đàn chó Phú Quốc nhằm thực hiện mục tiêu “tìm gen thuần chủng”, nhưng nếu nghe ở đâu có chó Phú Quốc với những đặc tính vượt trội thì anh tìm đến thương lượng. “Tôi sẵn sàng bỏ ra 100 triệu đồng để mua một con chó có yêu cầu như thế”- Duy Tân quả quyết.
Duy Tân xác định, trong cuộc đi tìm “gen thuần chủng chó Phú Quốc” là một quá trình dài và tốn kém. Ngay như ông Sáu Hữu từng nhân giống chó Phú Quốc “kinh nghiệm đầy mình” cũng cho rằng, cho dù hai con chó Phú Quốc có xoáy lông rất đẹp thì khi cho giao phối cũng không chắc đàn con có xoáy lông hay không.
Đấy là chưa nói đến tính di truyền. Duy Tân cho biết đã từng gặp trường hợp chó Phú Quốc khi phối giống chỉ sinh ra một loại con giống nhau. Gặp trường hợp này người nhân giống gần như phá sản chỉ có thể đi phối giống từ con đực khác, thậm chí nếu là di truyền từ con cái phải chấm dứt tái đàn.
Hiện, với 10 con chó cái, mỗi năm sinh hai lần, Duy Tân tung ra thị trường vài chục con chó Phú Quốc con. “Sau 3 – 4 tháng nuôi chó con được bán ra thị trường. Trung bình mỗi con có giá 2 – 5 triệu đồng, thậm chí có con cả chục triệu đồng”- anh cho biết.
Với hàng trăm triệu đồng nhu nhập mỗi năm từ đàn chó, trừ chi phí khoảng 40%, số tiền còn lại anh tái đầu tư bằng việc mua những con chó Phú Quốc có tính gen trội cao nhằm lai tạo.
Tôi hỏi anh, có mơ hồ lắm không khi phải mất quá nhiều công sức, tiền của cho một cuộc kiếm tìm chó Phú Quốc thuần chủng mà biết chắc gian truân? Anh nhướng cặp kính cận cho rằng, chó Phú Quốc được xem là một trong tứ đại “quốc khuyển” của Việt Nam, gồm: Phú Quốc, Digo Đông Dương, Mông cộc và Bắc Hà; trên thế giới chỉ có 3 loài chó xoáy lông là: Phú Quốc, Thái Lan và châu Phi.
Trao đổi với bà Bà Huỳnh Thị Ngọc Thủy – Phó Chủ tịch Hội Nông dân xã Phước Lại về những cố gắng của Duy Tân, bà Thủy đánh giá cao mô hình nuôi chó Phú Quốc mang lại hiệu quả kinh tế cao này.