Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV đã thể hiện rõ tầm nhìn chiến lược, tư duy phát triển toàn diện và khát vọng đổi mới mạnh mẽ của Đảng trong giai đoạn mới. Tuy nhiên, để biến tầm nhìn thành động lực phát triển thực chất, cần làm rõ hơn những định hướng đột phá về thể chế, mô hình tăng trưởng và khát vọng phát triển quốc gia.

Tôi xin tập trung góp ý vào ba nhóm vấn đề sau:

Hoàn thiện thể chế, đột phá chiến lược số một

Thể chế vẫn là điểm nghẽn lớn nhất, đồng thời cũng là dư địa cải cách lớn nhất.

Nhiều chủ trương, chính sách đúng đắn, nhưng khi thể chế hóa và triển khai thực hiện lại chậm, thiếu tính thống nhất, khiến nguồn lực xã hội chưa được giải phóng đầy đủ.

Cần nhấn mạnh rõ hơn vai trò của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa hiện đại, kiến tạo và liêm chính, một Nhà nước không chỉ quản lý mà dẫn dắt và tạo không gian thể chế cho đổi mới sáng tạo. Trong kỷ nguyên số, thể chế phải chuyển từ tư duy “quản lý – cấp phép” sang “kiến tạo – dẫn dắt – phục vụ”, tạo môi trường thuận lợi cho các mô hình kinh tế mới.

Nhiều quốc gia như Singapore, Hàn Quốc đã mạnh dạn áp dụng cơ chế “sandbox thể chế”, cho phép thử nghiệm chính sách trong các lĩnh vực mới như trí tuệ nhân tạo, tài chính số, năng lượng tái tạo. Việt Nam cần sớm thể chế hóa mô hình này để vừa kiểm soát rủi ro vừa khuyến khích sáng tạo.

Bên cạnh đó, cần tiếp tục phân quyền, phân cấp gắn với kiểm soát quyền lực, nhằm phát huy tính chủ động, dám nghĩ dám làm của các địa phương, nhất là vùng động lực, khu kinh tế, khu công nghệ cao. Phân quyền thực chất phải đi liền với cơ chế giải trình minh bạch, kiểm soát quyền lực hiệu quả.

Chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ chiều rộng sang chiều sâu

Dự thảo đã thể hiện rõ định hướng phát triển kinh tế xanh, kinh tế tri thức và kinh tế số. Tuy nhiên, cần nhấn mạnh hơn cơ chế tổ chức thực hiện và mô hình thể chế phù hợp để tạo sự chuyển động mạnh mẽ trong thực tế.

Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để tái định vị mô hình phát triển, chuyển từ “tăng trưởng dựa vào đầu tư và lao động giá rẻ” sang “phát triển dựa trên tri thức, công nghệ và sáng tạo”.

Để làm được điều này, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo phải được coi là động lực trung tâm. Nhà nước cần đóng vai trò “bà đỡ” về thể chế, dữ liệu và hạ tầng số, thay vì chỉ tập trung đầu tư vật chất.

Nên xem xét xây dựng các khu kinh tế xanh - đổi mới sáng tạo quốc gia làm hạt nhân của mô hình tăng trưởng mới, kết nối nghiên cứu, doanh nghiệp và thị trường toàn cầu.

Đồng thời, cần lồng ghép chặt chẽ chiến lược tăng trưởng xanh – trung hòa carbon – chuyển dịch năng lượng công bằng vào các kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội, coi đây là trụ cột bảo đảm an ninh năng lượng và an ninh phát triển dài hạn.

Khát vọng phát triển quốc gia, động lực tinh thần của thời đại mới

Báo cáo chính trị không chỉ là định hướng hành động mà còn là ngọn lửa khơi dậy niềm tin và ý chí dân tộc.

Khát vọng Việt Nam 2045 cần được thể hiện rõ hơn, không chỉ như một mục tiêu, mà là cam kết chính trị và đạo lý của Đảng trước Nhân dân: đưa đất nước trở thành quốc gia phát triển, xã hội hạnh phúc, văn hóa thịnh vượng, con người sáng tạo và tự do cống hiến.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi sâu sắc của thế giới, chúng ta cần một tư duy phát triển mở – hội nhập chủ động – quản trị thông minh – đổi mới liên tục.

Khát vọng ấy phải được thể chế hóa bằng các chương trình hành động cụ thể, cơ chế huy động và phân bổ nguồn lực hiệu quả, trong đó Nhà nước đóng vai trò dẫn dắt, doanh nghiệp là trung tâm sáng tạo, và người dân là chủ thể phát triển.

Từ những vấn đề trên, tôi mong muốn văn kiện Đại hội XIV cần nhấn mạnh thêm một số định hướng mang tính căn cơ, cốt lõi và mạnh mẽ hơn:

- Thể chế hóa toàn diện tư duy phát triển mới, lấy đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực trung tâm, coi đây là đột phá dẫn dắt tất cả các lĩnh vực.

- Xây dựng Nhà nước kiến tạo phát triển hiện đại, liêm chính, hiệu quả, vận hành linh hoạt trên nền tảng dữ liệu mở, quản trị số, giảm tối đa can thiệp hành chính vào hoạt động của thị trường và xã hội.

- Tạo khung thể chế cho kinh tế xanh, kinh tế số và kinh tế tri thức, biến thách thức về khí hậu, năng lượng, công nghệ thành cơ hội phát triển mới.

- Thiết lập cơ chế phân quyền, phân cấp thực chất, gắn với kiểm soát quyền lực và trách nhiệm giải trình, để phát huy tối đa tính sáng tạo của từng cấp, từng địa phương.

- Khơi dậy và lan tỏa khát vọng Việt Nam phát triển hùng cường, thịnh trị và hạnh phúc, lấy con người Việt Nam – có tri thức, bản lĩnh và văn hóa – làm trung tâm, chủ thể và mục tiêu của phát triển.

Nếu văn kiện lần này thể hiện rõ những tư tưởng đó, chắc chắn sẽ tạo được bước ngoặt thể chế và đột phá phát triển mới, đưa đất nước bước vào kỷ nguyên của Nhà nước kiến tạo số, kinh tế xanh và con người sáng tạo Việt Nam.