Nhà khoa học trẻ nặng lòng với rơm rạ, đồng ruộng
TS. Nguyễn Ngọc Minh sinh ngày 5/1/1979 tại Thành phố Thái Nguyên, hiện là Trưởng bộ môn Tài nguyên và Môi trường đất, Khoa Môi trường, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội).
TS. Nguyễn Ngọc Minh là một trong 3 người trẻ nhất đạt tiêu chuẩn Giáo sư trong đợt xét năm 2022.
 |
|
TS. Nguyễn Ngọc Minh (thứ 2 từ phải qua) cùng các nhà giáo đạt tiêu chuẩn chức danh Giáo sư năm 2022 được nhận hoa chúc mừng từ lãnh đạo Trường ĐH Khoa học Tự nhiên. Ảnh: HUS.
|
Là giảng viên trong môi trường thiên về nghiên cứu cơ bản, nhưng nghiên cứu trọng tâm giáo sư trẻ nhất năm 2022 lại hướng nhiều hơn đến các giá trị thực tiễn phục vụ cộng đồng và trực tiếp đóng góp cho phát triển kinh tế xã hội.
Đặc biệt, công trình nghiên cứu về kali-phytolith làm tiền đề cho việc tận dụng nguồn kali trong rơm rạ để giảm bớt sự phụ thuộc vào phân khoáng kali đã được trao giải Tạ Quang Bửu năm 2016.
Vì sao một nhà khoa học lại nặng lòng với rơm rạ, với bà con nông dân như vậy? TS. Nguyễn Ngọc Minh chia sẻ, vào mùa gặt, anh thấy, ở nhiều vùng ven đô, bà con nông dân đốt rơm rạ ngoài đồng ruộng khiến khói bụi bay vào thành phố. Trong khi đó, rơm rạ là nguồn tài nguyên quý, tích lũy lượng lớn chất dinh dưỡng, nhất là kali.
Việc trả rơm rạ lại cho đồng ruộng có ý nghĩa quan trọng trong việc duy trì năng suất cây lúa. Đốt rơm rạ theo cách của bà con vừa làm lãng phí nguồn tài nguyên, vừa gây ô nhiễm môi trường.
 |
| TS. Nguyễn Ngọc Minh cùng đại diện ĐHQGHN và Trường ĐH Khoa học Tự nhiên tại Lễ trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu. Ảnh: HUS. |
Làm thế nào để có thể trả lại nguồn “tài nguyên” này cho đồng ruộng? Câu hỏi đó đã khiến nhà khoa học trẻ Nguyễn Ngọc Minh trăn trở rất nhiều.
Năm 2011, ThS. Minh làm nghiên cứu sinh tại Đức. Khi trao đổi niềm đau đáu này với GS hướng dẫn người Đức, anh đã được người thầy của mình gợi ý theo đuổi đề tài.
Nghiên cứu của TS. Nguyễn Ngọc Minh và các đồng nghiệp phát hiện ra rằng, cây lúa có nhu cầu rất lớn về kali trong quá trình sinh trưởng. Lượng kali này cùng những chất dinh dưỡng quan trọng vẫn còn nằm lại rất nhiều ở rơm rạ sau khi cây lúa được thu hoạch.
Nếu rơm rạ được trả lại đồng ruộng, sẽ không khác nào trả lại cho đất được một “kho dự trữ” các chất dinh dưỡng quý cung cấp cho cây trồng. Nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng góp phần định hướng cho việc quản lý phụ phẩm rơm rạ và độ phì của hàng triệu ha đất trồng lúa trong cả nước.
Ngoài ra, từ việc xác định thành phần và cấu trúc rơm rạ, nghiên cứu của TS. Minh cũng đánh giá khả năng tách chiết và tái sử dụng kali từ rơm rạ cho cây trồng, gợi ý cho doanh nghiệp về khả năng tách chiết kali từ rơm rạ để sản xuất loại phân bón mà ta đang phải nhập khẩu từ nước ngoài.
Nghiên cứu cũng đưa ra lời cảnh báo với người nông dân trong về việc nếu lấy rơm rạ sử dụng cho mục đích khác. Bởi lợi ích từ việc người dân thu được từ bán rơm rạ có thể nhỏ hơn rất nhiều so với thiệt hại khi mất đi chất dinh dưỡng từ rơm rạ khi trả lại cho đất. Khi đó, người nông dân sẽ phải sử dụng tăng cường phân bón để có thể duy trì năng suất.
Mọi việc làm đều là trách nhiệm, nghĩa vụ của người làm khoa học
Đạt được nhiều giải thưởng, thành tích, nhưng TS. Minh luôn cho rằng, những việc mình làm còn quá nhỏ bé. Khiêm nhường, không muốn nói nhiều về bản thân, về những gì đã đạt được… TS. Minh rất ngại bị “nói quá” về mình.
Trong buổi Lễ trao giải Tạ Quang Bửu, dẫn lời học giả Bleiste: “Mục đích duy nhất của khoa học là giảm bớt vất vả cho nhân loại”, TS. Nguyễn Ngọc Minh cho rằng, những công việc mình đang làm là trách nhiệm và nghĩa vụ của các nhà khoa học.
 |
| TS. Nguyễn Ngọc Minh - nhà khoa học trẻ nặng lòng với rơm rạ, đồng ruộng. |
Và những nghiên cứu của TS. Minh cũng đã thể hiện rõ quan điểm đó. Chia sẻ về mục đích nghiên cứu, TS. Minh cho biết: “Nghiên cứu của tôi sẽ không có gì khác ngoài việc hướng đến những tìm tòi, khám phá giúp ích cho người dân cải thiện cuộc sống, xây dựng một môi trường sống trong lành hơn, một nền nông nghiệp bền vững và nhiều triển vọng hơn”.
Và ngay từ khi chọn theo đuổi lĩnh vực Môi trường đất, TS. Minh đã xác định, đó là giúp những người làm nông nghiệp đỡ vất vả hơn.
Tự nhận là một người làm khoa học còn ít kinh nghiệm, “kiệm lời” về những gì mình đã đạt được, nhưng TS. Nguyễn Ngọc Minh lại đặc biệt chia sẻ niềm vui trước những thành công của học trò, về nhóm nghiên cứu do anh khởi xướng - SoilTechLab.
Được hình thành từ năm 2008, ngay khi TS. Minh tu nghiệp trở về nước, nhóm nghiên cứu SoilTechLab đã có nhiều công bố, giải thưởng quốc tế. Mỗi thành công của nhóm đều khiến TS. Minh cảm thấy hạnh phúc, tự hào. Mục tiêu dài hạn của nhóm là hình thành một “trạm trung chuyển” cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho xã hội.
Với nhiều học trò, TS. Minh là người thầy đầy trách nhiệm, hết lòng hỗ trợ các sinh viên, học viên.
Mới đây, khi một học trò đến được nước Đức để học tập, thầy Minh đã có dòng chia sẻ xúc động trên trang cá nhân: “Thật tuyệt vời có ngày cô học trò nhỏ bước đi trên con đường thầy đã từng đi, được làm việc với những người thầy của thầy”...
 |
| TS. Nguyễn Ngọc Minh cùng học trò, TS. Nguyễn Thị Nga trong chuyến thực địa nghiên cứu về cây guột. Nguồn: NVCC. |
Khi nói về người thầy hướng dẫn của mình, TS. Mai Thị Nga, tác giả “Dự án chế tạo Than hoạt tính hiệu năng cao từ cây guột ứng dụng trong lĩnh vực mỹ phẩm và dược phẩm” (đoạt giải Nhì chung kết cuộc thi Khởi nghiệp vì môi trường của Đại Sứ quán Mỹ vào tháng 8/2018) chia sẻ, nếu không có sự giúp đỡ của mọi người, đặc biệt là của TS. Nguyễn Ngọc Minh, chị không thể thực hiện được Dự án.
“Thầy Nguyễn Ngọc Minh là người đã đồng hành cùng tôi từ lúc hình thành ý tưởng nghiên cứu về cây guột cho tới những công việc sau này. Người hiểu rõ điểm mạnh, điểm yếu và giúp tôi bước ra khỏi "vùng an toàn" của chính mình”, TS. Nga xúc động.
Ngoài công trình được Giải thưởng Tạ Quang Bửu, một số nghiên cứu nổi bật của TS. Nguyễn Ngọc Minh có thể kể đến như: Nghiên cứu sản xuất than sinh học, viên nén nhiên liệu từ sinh khối cây guột (đã đăng ký sở hữu trí tuệ); nghiên cứu chế tạo vật liệu xử lý nước thải từ các nguồn sinh khối phụ phẩm nông nghiệp (công trình được trao giải Green Champions năm 2018).
Năm 2017, TS. Minh được nhận Bằng khen Thủ tướng cho cá nhân có thành tích trong công tác nghiên cứu khoa học.
Tại buổi lễ kỷ niệm Ngày Nhà giáo Việt Nam của Trường ĐH Khoa học Tự nhiên, đại diện cho các nhà giáo lên phát biểu, TS. Nguyễn Ngọc Minh chia sẻ "vô cùng tự hào vì mình là một phần nhỏ bé" trong ngôi trường "tuyệt vời, nơi luôn sản sinh ra các cán bộ xuất sắc và tâm huyết".
TS. Nguyễn Ngọc Minh cho biết, sắp tới sẽ cùng cộng sự sẽ tập trung vào các nghiên cứu hướng đến ‘kinh tế tuần hoàn’ (phân chậm tan thông minh) góp phần giải quyết các vấn đề về rác thải/phụ phẩm nông nghiệp, tận thu năng lượng – dinh dưỡng, bảo vệ tài nguyên và môi trường đất, nâng cao chất lượng nông sản và cải thiện đời sống của người dân ở khu vực nông thôn.
Mời quý độc giả xem video: "GS.TS Phạm Hùng Việt, Trường ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐH Quốc gia Hà Nội chia sẻ về vai trò của đầu tư trọng điểm đối với nghiên cứu khoa học". Video do PV Tri thức và Cuộc sống thực hiện.