"Đôi cánh ma thuật" Su-22 Không quân Việt Nam có còn tiềm năng nâng cấp?

Cùng với bộ đôi máy bay tiêm kích hiện đại Su-27 và Su-30, Su-22 vẫn đóng vai trò quan trọng trong KQND Việt Nam. Những “đôi cánh ma thuật” đang đảm đương tất cả các nhiệm vụ từ cường kích tấn công mặt đất như thiết kế ban đầu đến trách nhiệm nặng nề hơn là tấn công mặt biển và thậm chí còn phải làm thêm cả vai trò tiêm kích phòng không thay thế cho MiG-21.Phải gánh vác trọng trách lớn lao như vậy có thể nói hơi quá sức với "đôi cánh già" Sukhoi Su-22. Bởi nguyên bản của Su-22 được thiết kế chuyên cho cường kích mặt đất, tấn công cự ly gần, máy bay không có radar dẫn bắn vũ khí tầm xa. Thiết kế cặp cánh cụp cánh xòe khiến nó không phù hợp thực hiện động tác bay cơ động cao, phức tạp lớn như dòng tiêm kích MiG.Vậy nên, câu hỏi đặt ra là liệu hiện nay có phương án nâng cấp nào cho dòng Su-22 hay không. Liệu các cải tiến như vậy có đáp ứng được vai trò đa năng của Su-22 Việt Nam?Thật may, câu trả lời là có, ít nhất là có một phương án như vậy. Chương trình nâng cấp được gọi là Su-22M5 cho phép dòng máy bay tiêm kích – bom “già nua” sở hữu khả năng tác chiến tương đương các máy bay Sukhoi Su-30MK2 hiện đại.Gói Sukhoi Su-22M5 do Sukhoi JSC (Liên bang Nga) và công ty Sextant Avionique (Cộng hòa Pháp) hợp tác thực hiện, tích hợp các công nghệ cảm biến hiện đại nhất, sửa đổi lại kết cấu khung thân và nhất là phần cánh. Sau nâng cấp, máy bay có thể đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ thêm ít nhất 20 năm nữa.Một trong những thay đổi lớn nhất về điện tử trên Su-22M5 là thay thế hệ thống chỉ thị mục tiêu Klen-PS hoặc Klen-54 trên thế hệ Su-22M/M3/M4 bằng hệ thống radar đa năng Phathom, sản phẩm liên doanh giữa Phazatron và Thomson-CSF tương tự như radar Super Kopyo gắn trên MiG-21-93.Radar mới của Su-22 có thể phát hiện mục tiêu có diện tích phản xạ radar RCS 5m2 từ khoảng cách 75km, theo dõi cùng lúc 10 mục tiêu và tiến công đồng thời 2 mục tiêu. Đặc biệt, radar có khả năng dẫn bắn các loại tên lửa không đối không/đối hải/đối đất dẫn đường bằng radar.Việc thay đổi radar dĩ nhiên đi kèm với việc hiện đại hóa cabin lái của phi công, khi mà từ nay trên bảng điều khiển phải có màn hình hiện sóng. Tùy vào khách hàng, cabin của Su-22 thậm chí được nâng lên tầm mới với việc tích hợp màn hình màu LCD hiển thị tham số kỹ thuật bay.Phi công sẽ được trang bị cả hệ thống mũ bay Cobra HMD có thể hiện thị các tham số mục tiêu, cho phép khóa mục tiêu nhanh. Đây là trang bị tăng khả năng nhận thức tình huống, giúp phi công phản ứng nhanh gọn khi không chiến tầm ngắn.Sau nâng cấp, khi làm nhiệm vụ không đối không, Su-22M5 có thể trang bị các tên lửa không đối không tầm nhiệt R-73E và đặc biệt là tên lửa dẫn đường bằng radar bán chủ động R-27 có tầm phóng 80-100km.Khả năng đối đất/đối hải cũng được cải thiện khi Su-22M5 mang được tên lửa hành trình chống hạm Kh-31A (tầm bắn 70km, tối đa 2 quả).Ngoài radar, Su-22M5 còn trang bị hệ thống đo xa laser/tìm kiếm các mục tiêu được đánh dấu laser Thomson-CSF TMV 630, radar đo cao Thomson-CSF AHV6, thiết bị cảnh báo bị radar khóa Sherloc, thiết bị gây nhiễu điện tử gắn ngoài Barax, hệ thống dẫn hướng chiến thuật NC12 và thiết bị định vị toàn cầu NSS100-P cùng hệ thống thông tin liên lạc radio hai bước sóng VHF/UHF ERA 2000, hệ thống liên lạc-chỉ dẫn hạ cánh NR 810A..Đáng chú ý, liên doanh Nga - Pháp còn có thể thay được kiểu cánh của máy bay hiện nay, theo đó người ta dự định bỏ cánh cụp cánh xòe cũ bằng cánh mới được gắn cố định ở góc 45 độ. Điều này có lẽ đến từ các tiến bộ về điều khiển, có thể khiến một máy bay cánh cố định vẫn có thể có quãng đường cất/hạ cánh tốt hơn máy bay cánh cụp cánh xòe. Đó là chưa kể cánh cố định sẽ giúp máy bay nhẹ hơn, chứa được nhiều nhiên liệu hơn cũng như có thể bố trí thêm các mấu cứng treo vũ khí/thùng dầu phụ.Sau nâng cấp Su-22M5 thực sự là một máy bay tiêm kích đa năng hiện đại, nó sẽ không hề lạc hậu trong 20 năm tới. Tất nhiên, "cái gì cũng có giá của nó", tương ứng với việc nâng cao khả năng chiến đấu của máy bay, gói nâng cấp này có giá ước tính lên tới 5 triệu USD/chiếc, chưa tính vũ khí và các chi phí phụ kèm theo. Nhìn chung, có lẽ là vì giá thành quá cao mà Su-22M5 “ế sưng mặt”. Dẫu vậy, đây cũng là giải pháp đáng nghiên cứu trong bối cảnh chúng ta chưa thể thay thế toàn bộ vai trò của Su-22. Video Việt Nam "đại phẫu" Su-22, Su-27 tại nhà máy A32 - Nguồn: QPVN

Cùng với bộ đôi máy bay tiêm kích hiện đại Su-27 và Su-30, Su-22 vẫn đóng vai trò quan trọng trong KQND Việt Nam. Những “đôi cánh ma thuật” đang đảm đương tất cả các nhiệm vụ từ cường kích tấn công mặt đất như thiết kế ban đầu đến trách nhiệm nặng nề hơn là tấn công mặt biển và thậm chí còn phải làm thêm cả vai trò tiêm kích phòng không thay thế cho MiG-21.

Phải gánh vác trọng trách lớn lao như vậy có thể nói hơi quá sức với "đôi cánh già" Sukhoi Su-22. Bởi nguyên bản của Su-22 được thiết kế chuyên cho cường kích mặt đất, tấn công cự ly gần, máy bay không có radar dẫn bắn vũ khí tầm xa. Thiết kế cặp cánh cụp cánh xòe khiến nó không phù hợp thực hiện động tác bay cơ động cao, phức tạp lớn như dòng tiêm kích MiG.

Vậy nên, câu hỏi đặt ra là liệu hiện nay có phương án nâng cấp nào cho dòng Su-22 hay không. Liệu các cải tiến như vậy có đáp ứng được vai trò đa năng của Su-22 Việt Nam?

Thật may, câu trả lời là có, ít nhất là có một phương án như vậy. Chương trình nâng cấp được gọi là Su-22M5 cho phép dòng máy bay tiêm kích – bom “già nua” sở hữu khả năng tác chiến tương đương các máy bay Sukhoi Su-30MK2 hiện đại.

Gói Sukhoi Su-22M5 do Sukhoi JSC (Liên bang Nga) và công ty Sextant Avionique (Cộng hòa Pháp) hợp tác thực hiện, tích hợp các công nghệ cảm biến hiện đại nhất, sửa đổi lại kết cấu khung thân và nhất là phần cánh. Sau nâng cấp, máy bay có thể đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ thêm ít nhất 20 năm nữa.

Một trong những thay đổi lớn nhất về điện tử trên Su-22M5 là thay thế hệ thống chỉ thị mục tiêu Klen-PS hoặc Klen-54 trên thế hệ Su-22M/M3/M4 bằng hệ thống radar đa năng Phathom, sản phẩm liên doanh giữa Phazatron và Thomson-CSF tương tự như radar Super Kopyo gắn trên MiG-21-93.

Radar mới của Su-22 có thể phát hiện mục tiêu có diện tích phản xạ radar RCS 5m2 từ khoảng cách 75km, theo dõi cùng lúc 10 mục tiêu và tiến công đồng thời 2 mục tiêu. Đặc biệt, radar có khả năng dẫn bắn các loại tên lửa không đối không/đối hải/đối đất dẫn đường bằng radar.

Việc thay đổi radar dĩ nhiên đi kèm với việc hiện đại hóa cabin lái của phi công, khi mà từ nay trên bảng điều khiển phải có màn hình hiện sóng. Tùy vào khách hàng, cabin của Su-22 thậm chí được nâng lên tầm mới với việc tích hợp màn hình màu LCD hiển thị tham số kỹ thuật bay.

Phi công sẽ được trang bị cả hệ thống mũ bay Cobra HMD có thể hiện thị các tham số mục tiêu, cho phép khóa mục tiêu nhanh. Đây là trang bị tăng khả năng nhận thức tình huống, giúp phi công phản ứng nhanh gọn khi không chiến tầm ngắn.

Sau nâng cấp, khi làm nhiệm vụ không đối không, Su-22M5 có thể trang bị các tên lửa không đối không tầm nhiệt R-73E và đặc biệt là tên lửa dẫn đường bằng radar bán chủ động R-27 có tầm phóng 80-100km.

Khả năng đối đất/đối hải cũng được cải thiện khi Su-22M5 mang được tên lửa hành trình chống hạm Kh-31A (tầm bắn 70km, tối đa 2 quả).

Ngoài radar, Su-22M5 còn trang bị hệ thống đo xa laser/tìm kiếm các mục tiêu được đánh dấu laser Thomson-CSF TMV 630, radar đo cao Thomson-CSF AHV6, thiết bị cảnh báo bị radar khóa Sherloc, thiết bị gây nhiễu điện tử gắn ngoài Barax, hệ thống dẫn hướng chiến thuật NC12 và thiết bị định vị toàn cầu NSS100-P cùng hệ thống thông tin liên lạc radio hai bước sóng VHF/UHF ERA 2000, hệ thống liên lạc-chỉ dẫn hạ cánh NR 810A..

Đáng chú ý, liên doanh Nga - Pháp còn có thể thay được kiểu cánh của máy bay hiện nay, theo đó người ta dự định bỏ cánh cụp cánh xòe cũ bằng cánh mới được gắn cố định ở góc 45 độ. Điều này có lẽ đến từ các tiến bộ về điều khiển, có thể khiến một máy bay cánh cố định vẫn có thể có quãng đường cất/hạ cánh tốt hơn máy bay cánh cụp cánh xòe. Đó là chưa kể cánh cố định sẽ giúp máy bay nhẹ hơn, chứa được nhiều nhiên liệu hơn cũng như có thể bố trí thêm các mấu cứng treo vũ khí/thùng dầu phụ.

Sau nâng cấp Su-22M5 thực sự là một máy bay tiêm kích đa năng hiện đại, nó sẽ không hề lạc hậu trong 20 năm tới. Tất nhiên, "cái gì cũng có giá của nó", tương ứng với việc nâng cao khả năng chiến đấu của máy bay, gói nâng cấp này có giá ước tính lên tới 5 triệu USD/chiếc, chưa tính vũ khí và các chi phí phụ kèm theo. Nhìn chung, có lẽ là vì giá thành quá cao mà Su-22M5 “ế sưng mặt”. Dẫu vậy, đây cũng là giải pháp đáng nghiên cứu trong bối cảnh chúng ta chưa thể thay thế toàn bộ vai trò của Su-22.

Video Việt Nam "đại phẫu" Su-22, Su-27 tại nhà máy A32 - Nguồn: QPVN