Một nhà phát minh Nga đã trình làng chiếc máy bay động cơ đầu tiên, 20 năm trước khi anh em Wright thử nghiệm thành công mẫu máy bay của mình. Tuy nhiên, máy bay của ông này lại “đoản thọ” sau hành trình ngắn ngủi.
Chàng thủy thủ và ước mơ được bay
Aleksandr Fedorovich Mozhaysky đã dành cả cuộc đời mình trên biển, nhưng ước mơ của ông lại là bầu trời. Sau khi trở thành Đô đốc Hải quân, ông đã trở nên nổi tiếng khi phát minh ra máy bay đầu tiên do Nga sản xuất.
Sau khi rời Hải quân đầu những năm 1960, Mozhaysky dành toàn bộ thời gian của mình cho kỹ thuật hàng không. Ông đã quan sát những đàn chim hàng giờ, nghiên cứu cấu trúc của chúng, làm những con diều và tự thử nghiệm.
Năm 1876, tại sân tập ngựa Học viện Kị binh Bereyter, St. Petersburg, Aleksandr Fedorovich đã thử nghiệm thành công máy bay thu nhỏ đầu tiên. Mẫu này sử dụng phân thân tương tự một chiếc thuyền và thành công bay lên nhờ bộ cánh quạt sử dụng thiết kế lò xo. Mẫu thử ngày có vận tốc 5m/s với tải trọng 1kg.
“Firebird”
Việc sản xuất một chiếc máy bay cho người sẽ cần khoản đầu tư lớn. Với cuộc chiến Nga – Ottaman diễn ra năm 1877, Mozhaysky hy vọng rằng chính phủ sẽ quan tâm tới phát minh của minh. Tuy nhiên, các quan chức khi đó cho rằng dự án này là quá đắt đỏ để đầu tư bằng ngân khố chính phủ.
“Tôi đã tìm cách khác để phục vụ tổ quốc, rời bỏ vị trí của mình cùng cơ hội thăng tiến vượt bậc,” Aleksandr Fedorovich ghi lại. “Mới đầu, tôi đã tiết kiệm các khoản chi tiêu, sau đó bắt đầu vay nợ, bán tất cả mọi thứ có giá trị, cả chiếc nhẫn đính hôn của chúng tôi...và khi mọi thứ tối tệ hơn, khi tôi đã kiệt quệ và không có nổi bộ quần áo xứng đáng với chức danh, tôi đã một lần nữa cầu khẩn chính phủ, không phải giải thưởng danh giá, mà chỉ đơn giản là một ổ bánh mỳ...”
Chính phủ lúc đó vẫn không phê duyệt việc tài trợ toàn bộ dự án. Tuy nhiên, họ đã gửi một khoản tiền để Aleksandr Fedorovich có thể tiếp tục nghiên cứu phát triển. Dần dần dự án đã thành hình và tới 1884, chiếc máy bay Nga đầu tiên mang tên “Zhar-Ptitsa” (Firebird – Chim Lửa) đã ra đời.
Chuyến bay sóng gió
“Chiếc máy bay được cấu thành từ một con thuyền gỗ, được phủ bởi vải dày. Các cánh hình chữ nhật được gắn hai bên thuyền, hướng lên trên. Các bộ phận cũng được phủ vải mỏng, và được phủ sơn mài. Máy bay sở hữu hai động cơ phía trước thuyền. Có tổng cộng ba bộ cánh quạt, mỗi bộ bốn cánh và hai cột buồm.
Với chiều dài 15m, sải cánh 24m và trọng lượng gần 1 tấn, thiết bị này đã có thể bay lên nhờ hệ thống quạt và hai động cơ lần lượt 10 và 20 mã lực.
Mùa thu năm 1884, Firebird được thử nghiệm lần đầu tiên. Một đường ray uốn cong dần lên trên đã được sử dụng để đảm bảo máy bay có thể cất cánh. Việc vận hành máy bay được giao lại cho một kỹ sư, bởi Aleksandr Fedorovich lúc đó đã 57 tuổi.
Chiếc máy bay đầu tiên trên thế giới đã lấy đà nhờ đường ray, phóng vút lên trời và bay được khoảng 100m, sau đó mất dần độ cao và rơi xuống. Hai động cơ đã không thể cung cấp đủ mã lực để bay. Sau sự cố, một bên cánh đã bị tổn hại sau va chạm với mặt đất.
“Cha đẻ” chiếc máy bay đã không thể hoàn thành ước mơ của mình sau sự cố này. Bởi, dù đã có thể bay lên, sẽ mất rất nhiều thời gian để tái thiết kế và tối ưu cỗ máy. Ông đã mất năm 1890, chỉ và chiếc Firebird đã bị hủy 5 năm sau khi ông mất. Tuy nhiên, di sản ông để lại đã trở thành nền tảng cho những thành công của hàng không Nga đầu thập kỷ 20 với các nhà khổng lồ hàng không như Russkiy Vityaz, Svyatogor và Ilya Muromets.