Các học giả Trung Quốc đại lục đã đưa ra nhận xét trên, sau khi phiên bản tiếng Anh của Nhân dân Nhật báo - cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc - đăng một bài bình luận trực tuyến đầu tháng này rằng Trung Quốc vẫn cam kết bảo vệ Triều Tiên chống lại các cuộc tấn công tiềm năng từ bên ngoài. Trung Quốc và CHDCND Triều Tiên đã ký Hiệp ước hữu nghị, hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau cách đây 55 năm, theo đó Bắc Kinh cam kết sẽ hỗ trợ Bình Nhưỡng trong trường hợp bị tấn công.
 |
| Nhà lãnh đạo Kim Jong-un không ít lần làm mếch lòng Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Ảnh dayasrioih.bid |
Giáo sư Pang Zhongying, một chuyên gia quan hệ quốc tế tại Đại học Nhân dân cho biết việc Bình Nhưỡng phát triển vũ khí hạt nhân (mà Bắc Kinh coi như một mối đe dọa đến lợi ích an ninh quốc gia) đã hủy hoại quan hệ Trung-Bắc Triều Tiên đến mức không thể phục hồi và vô hiệu hóa Hiệp ước hữu nghị, hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau
Trung Quốc-Triều Tiên.
Giáo sư Pang Zhongying nói: "Hiệp ước này là hiệp ước an ninh duy nhất có tính ràng buộc pháp lý song phương mà Trung Quốc ký kết còn có hiệu lực. Nhưng nó chỉ tồn tại về khía cạnh pháp lý và Trung Quốc hầu như sẽ không viện trợ quân sự trong trường hợp xảy ra xung đột hoặc chiến tranh (trên Bán đảo Triều Tiên)”.
Giáo sư Shen Jiru của Viện Kinh tế-Chính trị Thế giới trực thuộc Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc cho biết Bắc Kinh không nhất thiết bị ràng buộc vào hiệp ước song phương này, nếu Bình Nhưỡng tiếp tục theo đuổi chương trình phát triển vũ khí hạt nhân. Ông nói: "Hiệp ước này là một di tích của Chiến tranh lạnh và không đề cập đến hoàn cảnh cụ thể mà theo đó Trung Quốc sẽ cung cấp viện trợ quân sự". Ông lưu ý khi hiệp ước được ký kết vào năm 1961, chính phủ Trung Quốc "chưa trưởng thành và thiếu kinh nghiệm ngoại giao” trong việc ký kết một hiệp ước phòng thủ được diễn đạt một cách mơ hồ.
Giáo sư Kerry Brown, chuyên nghiên cứu Trung Quốc tại Đại học Hoàng gia London, cho biết hiệp ước này đặt Trung Quốc vào “tình thế khó xử vĩnh viễn". Ông nói: "Trong năm 1961, tôi cho rằng hiệp ước này là một phương tiện để Trung Quốc kiểm soát Bắc Triều Tiên chống lại ảnh hưởng của Liên Xô. Nhưng bây giờ thời thế đã đổi thay và Bắc Triều Tiên đang dùng hiệp ước này để tống tiền, kiểm soát Trung Quốc".
Giáo sư Shen Jiru cũng cho biết Hiệp ước hữu nghị hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau Trung Quốc-Triều Tiên hiện không còn bất kỳ ý nghĩa nào theo các khái niệm an ninh quốc gia mà Bắc Kinh đã thông qua kể từ thời Chủ tịch Giang Trạch Dân, cụ thể là Trung Quốc phản đối việc lập với các liên minh quân sự với các nước khác.
Các học giả nói trên lưu ý rằng các nhà ngoại giao cấp cao của Trung Quốc đã nhiều lần cảnh báo Triều Tiên về hành động “khua gươm hạt nhân” và nói rõ rằng Bắc Kinh sẽ không cho phép xảy ra hỗn loạn và chiến tranh trên Bán đảo Triều Tiên.
Khi được hỏi tại một cuộc họp báo hồi tháng trước bên lề cuộc họp Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc (Quốc hội Trung Quốc) về việc liệu Trung Quốc có giúp bảo vệ CHDCND Triều Tiên trong trường hợp xảy xung đột hay chiến tranh như Bắc Kinh từng làm trong Chiến tranh Triều Tiên 1950-1953, Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị nói Trung Quốc sẽ không chấp nhận bất ổn trên Bán đảo Triều Tiên và cũng không thích Bình Nhưỡng đuổi chương trình hạt nhân-tên lửa.
Trong một dấu hiệu cho thấy sự thất vọng và kiên nhẫn ngày càng tăng của Trung Quốc đối với Triều Tiên, Bắc Kinh đã ủng hộ một nghị quyết của Liên Hợp Quốc hồi đầu tháng trước, tăng cường các biện pháp trừng phạt đối với Bình Nhưỡng. Tuần trước, Bộ Thương mại Trung Quốc đã ra lệnh cấm nhập khẩu than, quặng sắt, vàng, titan, đất hiếm của Triều Tiên và cấm xuất khẩu sang nước này một loạt các sản phẩm, bao gồm cả nhiên liệu máy bay phản lực.
Các học giả Trung Quốc cho biết mối quan hệ căng thẳng giữa Bắc Kinh và Bình Nhưỡng do tham vọng hạt nhân của Triều Tiên khiến cho tương lai của Hiệp ước hữu nghị hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau Trung-Triều trở nên mờ mịt.
"Tương lai của hiệp ước này phần lớn phụ thuộc vào việc Bắc Triều Tiên có trụ vững trước áp lực quốc tế nhằm ngăn chặn chương trình hạt nhân của nước này và có thể gây được một quân đội tiếp tục gây bất ổn cho khu vực Đông Bắc Á. Nhưng cho đến nay, leo thang căng thẳng trên Bán đảo Triều Tiên cho thấy rất ít dấu hiệu giảm bớt”, Giáo sư Pang Zhongying nhận định.
Giáo sư Shen Jiru cho biết các biện pháp gần đây của Bắc Kinh đã gửi đi một thông điệp rõ ràng rằng lợi ích quốc gia của Trung Quốc sẽ không thể bị bắt cóc bởi hành động khiêu khích của CHDCND Triều Tiên. Ông nói: "Trung Quốc không cần chính thức chấm dứt hiệp ước nói trên (Hiệp ước hữu nghị, hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau Trung-Triều) bởi vì nước này đã tuyên bố ‘vạch đỏ’ đối với Bắc Triều Tiên. Tôi nghĩ rằng có rất ít nghi ngờ về việc Trung Quốc sẽ không cứu viện Bắc Triều Tiên nếu một cuộc chiến tranh nổ ra bởi sự phát triển hạt nhân của Bình Nhưỡng".
Tuy nhiên, Giáo sư Lee Jung-nam, một chuyên gia về các vấn đề Trung Quốc tại Viện Nghiên cứu Châu Á của Đại học Hàn Quốc, cho biết Trung Quốc có thể lâm vào tình thế khó khăn vì các cam kết an ninh với CHDCND Triều Tiên trong trường hợp khẩn cấp hoặc xung đột. Bà Lee Jung-nam nói: "Bắc Triều Tiên đơn giản là quá quan trọng về chiến lược đến mức Trung Quốc không thể bỏ rơi, trong bối cảnh căng thẳng đang tiềm ẩn ở khu vực Đông Á. Một khi hiệp ước này (Hiệp ước hữu nghị, hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau Trung-Triều) vẫn còn hiệu lực, Trung Quốc có nghĩa vụ can thiệp nếu căng thẳng tiếp tục leo thang hay thậm chí vượt ra khỏi tầm kiểm soát”.
Nhưng Giáo sư Lee Jung-nam cho rằng Bắc Kinh sẽ không thể hành động giống như trong Chiến tranh Triều Tiên trước đây. Bà Lee nói: "Mọi thứ đã thay đổi đáng kể dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình. Thay vì hậu thuẫn đầy đủ Bắc Triều Tiên trong trường hợp xảy ra chiến tranh, trước hết Trung Quốc chắc chắn sẽ cố gắng thương lượng một giải pháp với Mỹ và Hàn Quốc”.