Rau tàu bay là một loại cây hoang dại thích hợp với nền đất ẩm, mọc len lỏi trong các cánh rừng hoặc bìa rừng hay ven suối ở các vùng có khí hậu nhiệt đới. Ở nước ta loại rau này xưa gọi là rau cứu đói nay lên tầm đặc sản.
Loại rau dại này có tên khoa học là Gynura crepidioides Benth, một loại thực vật có hoa trong họ Cúc. Rau tàu bay còn được gọi với nhiều tên gọi khác nhau như cây Ngải Rét, Kim Thất, Lảo Lộc, Sra Tây...
Cây rau tàu bay có hoa màu sắc rất đẹp mắt. Ảnh minh họa.
Tuy là rau thân thảo nhưng rau tàu bay rất cao có thể cao đến 1m, rễ cây có màu trắng hoặc nâu. Lá cây to mỏng, hình trứng dài, có khía, răng cưa, có mùi thơm. Thường hoa nở từ tháng 9 đến tháng 2 và kết trái khoảng từ tháng 10 đến tháng 3, quả bé có mào lông. Đầu nhụy hoa khô biến thành những túm bông nhẹ, chứa hạt sẽ khuếch tán theo gió đến những vùng đất dễ sinh trưởng để tạo mầm thành cây non.
Người dân thường hái đọt non của rau tàu bay. Loại rau này chế biến các món như ăn sống, muối chua, xào tỏi, nấu canh, làm gỏi,... Trong đó đọt tàu bay luộc là ấn tượng và ngon hơn cả.
- Giàu vitamin: Cũng như các loại rau xanh khác, rau tàu bay cung cấp các loại vitamin nói chung và vitamin A, C là những vitamin chống ôxy hóa, khử gốc tự do. Rau tàu bay có nhiều xơ gây nhuận tràng và giảm hấp thu chất béo, làm thức ăn kiêng cho người béo phì.
- Thuốc trong y học cổ truyền: Rau tàu bay thường được dùng như một liều thuốc trong y học cổ truyền. Không những thế, các nhà nghiên cứu ý học hiện đại đã phát hiện ra được nhiều thành phần dinh dưỡng có chứa trong loại cây này. Rau tàu bay có chứa khoảng 80% là nước. Bên cạnh đó, người ta cũng phát hiện ra một số chất khác nhưng với hàm lượng thấp như gluxit, protid, vitamin và chất sắt.
- Phòng tránh được nhiều nguy cơ mắc bệnh: Nghiên cứu chỉ ra rằng, rau tàu bay cung cấp dồi dào vitamin A, vitamin C vốn là những vitamin cần thiết cho cơ thể. Bởi những loại vitamin này giúp cơ thể chúng ta phòng được nhiều bệnh do đặc tính chống oxy hóa, từ đó phòng tránh được nhiều nguy cơ mắc bệnh. Ngoài ra ăn rau tàu bay thường xuyên có thể giúp làm mát và bảo vệ gan, làm tăng men gan, chữa bướu cổ, phì đại hoặc u xơ tuyến tiền liệt, điều trị đau nhức xương khớp ở người già, cải thiện tình trạng tiêu chảy, giúp cầm máu và chữa lở ghẻ.
- Chống táo bón: Một trong những tác dụng của rau tàu bay lên đường tiêu hoá của con người là chống táo bón vì trong loại rau này có chứa hàm lượng chất xơ phong phú. Chất xơ có trong loài thực vật này giúp thúc đẩy co bóp và tống chất thải ra ngoài, chính vì lẽ đó nó có tác dụng hạn chế chứng táo bón ở con người.
- Giảm cân hiệu quả: Rau tàu bay chứa rất nhiều chất xơ đồng nghĩa với việc nó có tác dụng hỗ trợ giảm cân hiệu quả. Những người đang trong quá trình ăn kiêng có thể chọn loại rau này bởi nó sẽ khiến bạn no và không có nhu cầu nạp thêm calo từ các thực phẩm khác. Cảm giác thèm ăn cũng không còn, từ đó phòng tránh được tình trạng ăn mất kiểm soát gây thừa cân.
- Chống côn trùng, trị vết rắn rết cắn: Một tác dụng khác có thể kể đến là rau tàu bay giúp chống côn trùng. Ngoài ra, theo y học dân gian, người dân thường giã nhuyễn rau tàu bay rồi đắp lên vùng da bị rắn hoặc rết cắn với mục đích để vết thương nhanh chóng lành hơn.
- Rau tàu bay hái đọt non, rửa sạch, để ráo nước, đun nước sôi, nêm muối, bột ngọt hoặc có thể cho thêm chút gừng băm nhỏ để nước có vị thơm của gừng
- Thả rau tàu bay đã rửa sạch vào xoong nước sôi khoảng 30 giây đến 1 phút, vớt rau ra đĩa ngay.
- Rau tàu bay luộc vị hơi đắng, có mùi thơm đặc trưng, rất hợp khi chấm cùng nước mắm gừng, ớt cay cay… Có thể nói chúng là món ăn dân dã, chẳng cao sang nhưng lại rất sạch.
Ngoài những công dụng kể trên thì bạn cũng cần lưu ý một số điểm khi tận dụng loại rau này trong cuộc sống hàng ngày hay các bữa ăn:
- Rau tàu bay thường có mùi hơi hắc, để loại bỏ mùi này khi nấu canh bạn chỉ cần hớt bỏ phần dầu thừa nổi trên mặt nước, sau đó mới nêm nếm gia vị.
- Không ăn quá nhiều rau tàu bay bởi suy cho cùng chúng vẫn xuất phát từng những nơi hoang dại (cánh rừng, bìa rừng)
Nhiều người cho rằng ăn nhiều rau tàu bay sẽ dễ bị thiếu máu và sỏi thận. Để hạn chế điều đó, bạn nên ăn kèm với gia vị có chanh hoặc giấm để tăng khả năng hấp thụ sắt.