"Mẹ mong gả thiếp về vườn/ Ăn bông bí luộc dưa hường nấu canh" là câu ca dao có nhắc đến một món ăn dân dã từ xa xưa của người dân Nam bộ, đó là canh dưa hường.
Quả dưa hường rất giống với quả dưa hấu nên nhiều người nhầm đó là quả dưa hấu non hoặc bị còi cọc. Nhưng thực chất, 2 loại dưa này có nhiều điểm khác biệt: dưa hường kích thước bé hơn, thịt nhuyễn chứ không xốp như dưa dấu, khi chín hạt có màu đen và lớn hơn hạt dưa hấu, vỏ dày.
Quả dưa hường có kích cỡ không đều, nhiều người nhầm đây là trái dưa hấu non nhưng thực chất 2 loại dưa này có nhiều điểm khác biệt
Theo quan sát, quả dưa hường có kích thước không đồng đều, chỉ to cỡ quả cam hoặc lớn hơn nắm tay người lớn một xíu. Dù có kích thước bé nhưng loại quả này rất được các bà nội trợ ưa thích.
Chị Hoài (ở Long An) kể: "Dưa hường có thể ăn được lúc còn non, lúc già hay khi quả đã chín. Nhưng quả non là được sử dụng nhiều hơn cả, chứa nhiều nước, có vị ngọt mát, rất ngon và lạ miệng. Quả dưa hường chín tới có vị ngọt thanh, cắt lát ăn sống cũng ngon không thua kém dưa hấu.
Muốn có được những món ăn ngon từ dưa hường, cần hái hoặc chọn mua những trái dưa tươi, da căng bóng, trái tròn trịa, không bị sâu. Rửa dưa cho sạch bụi bẩn, gọt bỏ lớp vỏ bên ngoài, đặt nguyên quả trên lòng bàn tay đủ chắc chắn để bằm dọc, rồi khéo léo vạt từng lớp đều đặn chứ không xắt miếng như bầu bí".
Dưa hường được làm thành nhiều món như ăn sống, luộc, xào, nhưng phổ biến hơn cả trong những bữa cơm gia đình ngày nắng vẫn là canh dưa hường. Dưa hường có thể nấu canh với thịt băm, canh cá nhưng ngon và ngọt nước hơn cả vẫn là nấu với tôm sông hay tôm đất. Chọn những con tôm còn tươi, làm sạch, ướp muối, hạt nêm, mì chính, tiêu, hành cho tôm ngấm gia vị rồi đưa lên bếp đảo đến khi tôm chín. Sau đó cho nước vào nấu sôi bùng lên rồi cho dưa hường đã được xắt lát vào, nêm nếm gia vị cho vừa ăn là đã có tô canh mùa hè hấp dẫn.
Canh dưa hường nấu tôm là món ăn gây thương nhớ với biết bao thế hệ
Ngày trước, quả dưa hường mọc dại ở ruộng hoặc được người dân trồng dưa xen canh vào ruộng lúa, luống mì, chỉ trong vòng 45 ngày là có thể thu hoạch. Trời càng nắng thì dưa càng phát triển nhanh và ngọt bởi dân gian thường có câu “trời nắng tốt dưa”.
Những năm gần đây ở các tỉnh Nam bộ, người dân địa phương vẫn trồng dưa hường để ăn và bán ra thị trường. Loại quả này trồng khá nhàn, chi phí đầu tư không đáng kể cũng không phải chăm sóc nhiều. Muốn cây đạt năng suất cao chỉ cần bón thêm phân hữu cơ, phân chuồng và không cần bón phân hóa học.
Dưa hường trái vụ giá bán tăng gấp 2-3 lần so với bình thường. Giá dưa non tươi dao động khoảng 15.000-20.000 đồng/kg, được thương lái đến tận vườn thu mua.
Theo đông y, dưa hường tính lạnh, có tác dụng giải khát, giải nhiệt, thông khí, lợi tiểu, ngừa cảm nắng, mang lại giấc ngủ sâu, thích hợp dùng trong những ngày hè nắng nóng.
