Cá mãng cầu (hay còn gọi là cá sơn gai, cá hiệp sĩ, cá chiến binh, cá nành xe…) tên khoa học là Monocentris japonica, thuộc chi Monocentris, họ Monocentridae, bộ Beryciformes; sống chủ yếu ở vùng biển nhiệt đới Ấn Độ - Tây Thái Bình Dương, ở độ sâu từ 2 đến 100m và có thể được tìm thấy trên các bãi đá ngầm có nhiều hang hốc hoặc rạn san hô.

Chúng có đặc điểm: thân cá hình tròn và khá dẹp được bao phủ hoàn toàn (ngoại trừ đuôi) bởi những vảy lớn, chắc khoẻ và có kích thước giống nhau được gọi là scutes, củng cố thêm bằng những hàng gai nổi bật; vây lưng đầu tiên gồm có bốn đến bảy gai cứng không bị uốn cong có chiều dài khác nhau, vây lưng thứ hai và vây hậu môn nhỏ, không gai và tròn, nằm xa phía sau của đầu lồi; vây chậu có một gai dựng đứng lớn giống như móc khoá cố định; vây ngực hơi dài và vây đuôi bị cắt ngắn.

Màu sắc vảy cá thường thay đổi từ màu vàng đến da cam, bao quanh các vảy lớn là viền màu đen. Mắt cá tương đối lớn, miệng chếch và nằm dưới đáy của đầu. Ở hai bên hàm dưới có một cơ quan sinh học phát sáng gọi là photophore: một loại ánh sáng nhợt nhạt được tạo ra bởi các vi khuẩn cộng sinh bên trong cơ quan và màu sắc của ánh sáng thay đổi tương ứng với mức ánh sáng xung quanh - màu cam ban ngày và xanh ngả xanh dương ban đêm. Loại ánh sáng này có thể dùng để thu hút các loài giáp xác nhỏ như tôm hoặc các động vật có xương sống nhỏ khác - vốn dĩ là thức ăn khoái khẩu của nó khi bắt đầu hành trình săn mồi ban đêm.

Ở Việt Nam, cá mãng cầu được đánh bắt ở các tỉnh miền trung như Phú Yên, Khánh Hoà với số lượng rất ít ỏi. Do đó chúng ít được xuất hiện trên thị trường, ai muốn mua phải đặt trước với giá đắt đỏ, lên đến 550.000 đồng/kg.

“Cá mãng cầu là loài cá ngon, quý hiếm, thịt trắng, dai và ngọt, ăn luôn nội tạng, mùi vị rất riêng. Đây cũng là đặc sản rất ít người biết và có dịp thưởng thức, ngay cả dân biển sành sỏi và am hiểu cũng chả mấy người đã từng nghe nói, thấy và biết chúng”, chủ cửa hàng chuyên bán hải sản quý hiếm tại TP.HCM cho biết.

Từ cá mãng cầu có thể chế biến thành nhiều món ngon như nướng, hấp, chiên… Tất cả đều mang hương vị thơm ngon, ăn một lần nhớ cả đời không quên.