Cũng giống như AK-47, mẫu xe tăng chủ lực T-54 xứng danh là các “xe tăng nhân dân” vì giá thành tương đổi rẻ, dễ hoạt động và bảo trì và hội đủ uy lực để tiêu diệt kẻ địch trong các cuộc chiến ở thế kỷ 20 và thậm chí là cả thế kỷ 21.
Được giới thiệu vào năm 1954, phiên bản T-54A so với các mẫu tiền nhiệm như T-54-1, T-54-2 và T-54-3 được sản xuất với số lượng nhỏ và được phân biệt bởi hệ thống ổn định cho pháo chính và thay đổi nhỏ ở tháp pháo.
 |
| Xe tăng T-54 trong bảo tàng chiến tranh Verkhnyaya Pyshma. |
Nhưng có một điểm yếu trên T-54. "Thiết kế tháp pháo của nó giảm tốc độ bắn của T-54 xuống chỉ còn 4 phát/phút. Trong khi đó, kíp lái tăng phương Tây có thể bắn ra số đạn tương tự chỉ trong 15 giây".
Nhà thiết kế Liên Xô sau đó bắt đầu thiết kế cải tiến trên T-55. Nó trông không có nhiều cải tiến so với các mẫu tăng T-54 trước đó nhưng bên trong có nhiều thay đổi đáng kể.
“Hệ thống dò tìm bức xạ PAZ của T-55 giúp kíp lái bên trong tránh các lớp bụi phóng xạ trong các cuộc tấn công hạt nhân. Liên Xô bắt đầu cải tiến tốc độ bắn cho pháo chính là 9 phát/phút. Năm 1981, mẫu biến thể nâng cấp T-55A có thêm lớp lót chống bức xạ, hệ thống lọc không khí để loại bỏ các chất hóa học và các tác nhân sinh học. Đồng thời, nó cũng có một đại liên 7,62mm trên thân xe”, tạp chí National Interest viết.
Ước tính, các nhà máy ở Liên Xô đã chế tạo khoảng 50.000 xe tăng T-54/55, và đó mới chỉ là ước tính. Ba Lan và Tiệp Khắc sau này đã mua giấy phép và chế tạo thêm hàng nghìn chiếc khác. Trong khi Trung Quốc sao chép và làm thành mẫu Type 59 với hàng nghìn chiếc nữa.
Trong cuộc chiến tranh Việt Nam, Liên Xô đã cung cấp hàng trăm xe tăng T-54 thuộc nhiều biến thể cho Quân đội Nhân dân Việt Nam. Và chúng đã giúp QĐND Việt Nam chiếm đáng kể ưu thế trước xe tăng M41 và M48 của Mỹ.
Theo National Interest, trong một cuộc giao tranh giữa QĐND Việt Nam với Mỹ-VNCH, một chiếc T-54 của QĐNDVN đã bị hai tăng hạng nhẹ M41 Bulldog bắn trúng ba phát pháo 76mm. Nhưng chiếc T-54 chỉ chịu thiệt hại rất nhỏ và dễ dàng phá hủy hai tăng M41.
Hiện nay, xe tăng T-54/55 vẫn là "xương sống" bộ đội tăng - thiết giáp Việt Nam. Bên cạnh việc duy trì sử dụng, ta còn thực hiện nhiều phương án nâng cấp hiện đại hóa. Điển hình là đề tài T-55M3 triển khai với sự hợp tác từ Israel, cụ thể là trang bị pháo chính 105mm M68 thay cho 100mm D-10T, bổ sung thêm khẩu cối 60mm, trang bị giáp phản ứng nổ, nâng cấp hệ thống điều khiển hỏa lực.