Yến sào được biết đến là một trong 8 món thuộc bát trân ngày xưa, chỉ có vua chúa, quý tộc, nhà giàu sang quyền quý mới được ăn còn ngày nay sản phẩm này chất cao như núi, giá từ vài chục triệu cho đến vài triệu thậm chí rẻ như bèo ngoài chợ, khiến người tiêu dùng như bị lạc vào mê hồn trận. Người tiêu dùng thật khó để phân biệt đâu là yến thật, yến giả và mua yến sào loại nào tốt nhất?
 |
| Yến sào là món cao lương mỹ vị đứng đầu danh sách "bát trân sơn hào hải vị" của bậc quyền quý xưa kia. |
Theo khảo sát của PV Kiến Thức, trên thị trường hiện có rất nhiều loại yến, nhưng chủ yếu là yến đảo và yến nhà. Yến đảo thu hoạch từ các hang động, vách đá của các đảo ngoài biển Khánh Hòa, Cù lao Chàm (Quảng Nam), Cát Bà và mỏm núi Phương Mai (Bình Định). Yến nhà được người xây nhà cho làm tổ, tự đi kiếm ăn và sinh con đẻ cái, chất lượng tổ yến không cao như tự nhiên, giá thấp hơn.
 |
| Yến sào chia thành nhiều loại khác nhau với giá thành đa dạng. |
Yến sào chia thành nhiều loại, theo màu sắc gồm: Tổ yến thượng hạng nhất là yến huyết có màu đỏ tươi, mép có viền trắng, mỗi vụ chỉ có vài trăm tổ, giá vài chục triệu đồng/100 g. Thứ hai là yến bạch màu trắng trong, là tổ làm lần 2, to dày 10 - 12g/tổ. Yến thiên màu trắng đục, xanh hoặc vàng, nặng 9-10g. Yến địa là tổ chim già có màu xám, tím hoặc đen nhạt, nặng 6-7 g. Còn có yến bã trầu màu hồng, yến bài, yến mao là tổ mới làm lần đầu, yến xiêm là tổ rất bẩn, dính đầy lông (ít được dùng).
Vì khâu làm sạch tổ yến rất cầu kỳ và khó nên ngày nay hầu hết yến đã được tinh chế thành sợi, đóng bánh khoảng 5g để bán. Yến tinh chế sợi được làm từ những tổ yến bị vỡ, những mảnh vụn của yến, chất lượng có thể như nhau, nhưng giá rẻ hơn nhiều.
Lượn một vòng ở thị trường Việt Nam hiện nay, người tiêu dùng cói thể thấy yến sào Khánh Hòa, Nha Trang... là những thương hiệu nổi tiếng, uy tín nhưng lại có giá rất cao từ 40.000.000 cho đến vài trăm triệu/kg tùy vào từng loại.
Cũng chính vì giá thành quá cao nên khách hàng đến với họ thường là người giàu có điều kiện kinh tế cao. Giá của Tổ yến huyết nguyên chiếc cao cấp Khánh Hòa 100g có giá 24.500.000 đồng tương đương với 245.000.000/1kg; Tổ yến hồng nguyên chiếc Khánh Hòa có giá 20.000.000 đồng/100g và 200.000.000 đồng/1kg; Tổ yến trắng sơ chế Khánh Hòa có giá từ 70.000.000 – 85.000.000 đồng/1kg;…
 |
| Giá một số loại yến sào. |
Còn người tiêu dùng muốn mua được sản phẩm tổ yến chất lượng gần tương đương mà giá thành lại rẻ hơn có thể tìm đến loại tổ yến có có nguồn gốc từ yến nuôi trong nhà. Loại yến sào này có xuất xứ từ mô hình nuôi yến trong nhà ở các tỉnh như Cần Giờ, Tiền Giang, đảo Phú Quốc và các tỉnh ven biển . Giá thành của loại sản phẩm này khoảng 30.000.000 – 50.000.000 đồng/1kg.
Bên cạnh đó, người tiêu dùng cũng có thể lựa chọn các loại yến sào nhập khẩu từ Maylaysia, Thái Lan với chất dinh dưỡng kém hơn nhiều so với yến sào Việt Nam. Giá thành của loại yến sào này có giá khoảng 20.000.000 – 30.000.000 đồng/1kg.
Tuy nhiên, có một thực trạng hiện nay là việc phân biệt đâu là sản phẩm yến đảo hay yến nhà, yến sào Việt Nam với yến sào Malaysia, Indonesia; Thái Lan hay yến sào nhập giả danh là hàng Việt Nam để nâng giá bán thì chẳng phải người tiêu dùng nào cũng biết.
Một số cửa hàng dùng chiêu lấy yến sào nhập giả danh là hàng Việt Nam để nâng giá bán lên đến chục thậm chí vài chục triệu đồng để kiếm lời mà người tiêu dùng không thể phân biệt được.
Do đó, cách duy nhất là người tiêu dùng phải tìm hiểu thông tin về yến sào và nhận định chất lượng phần nào bằng cách nhìn, ngửi. Tổ yến tốt phảng phất mùi tanh nước biển, tổ chưa qua sơ chế vẫn còn vài đốm hơi sậm màu ở chân tổ do dính đá, nước biển và lông chim. Ngược lại, toàn thân tổ yến giả không có mùi hoặc nồng nặc mùi tanh như cá, mực, có khi mang mùi giống như nước hồ bơi khi bị “sạc” thuốc tẩy trắng.
Bên cạnh đó, người tiêu dùng nên tìm hiểu kĩ những kiến thức về tổ yến và cách phân biệt yến sào để tự mình thẩm định nếu không thể nhờ đến chuyên gia trong lĩnh vực này. Nếu tinh ý nhìn và ngửi có thể phần nào biết được yến thật, giả nhưng cách hiệu quả nhất vẫn là ngâm và chưng cất.
Ngoài ra, người tiêu dùng có thể tham khảo một số tiêu chí sau khi lựa chọn để tìm được loại yến sào chất lượng như: chọn yến nguyên tổ, sạch lông, sợi yến đan xen rõ rệt, ít tạp chất.
Đối với bạch yến đảo, người tiêu dùng cần chú ý, loại yên này chân cứng và không bằng phẳng, hình dáng nhỏ, khum tròn, bề mặt thường sần sùi có màu sắc từ trắng vàng đến vàng đậm khi già. Tổ yến có mùi tanh nồng của biển, khi nấu yến đảo cho sợi yến dai và giòn hơn.
Đối với bạch yến nhà, do người nuôi chỉ tạo ra các hang đá nhân tạo để chim yến làm tổ chứ không nuôi nhốt và cho ăn nên tổ yến vẫn giàu dinh dưỡng không thua kém gì tổ yến đảo. Tổ yến nuôi có chân yến bằng phẳng, khi ngâm nước sợi yến sẽ nở và rời ra chứ không bị tan.
Còn yến huyết có màu cam tự nhiên, các vân nổi rõ, khi ngâm nước hay chế biến yến không bị đổi màu; yến thô người tiêu dùng nên chọn những tổ yến nguyên vẹn, có tem mác, xuất xứ nguồn gốc rõ ràng, kèm thêm các giấy chứng nhận.
Để chắc ăn hơn nữa thì khi mua yến sào, người tiêu dùng nên tìm đến những địa chỉ uy tín, có thương hiệu trên thị trường.
Yến sào là tổ chim yến, loài chim thường sống trong các hang sâu hoặc dưới những vách đá ở các đảo, vịnh nhỏ dọc theo bờ biển. Tổ yến gồm nhiều phiến mỏng dệt từ nhiều sợi bằng nước bọt chim, hình dạng như cái bát do chim trống xây trong khoảng thời gian 35 ngày và các tổ dính vào các thành hang động, vách đá. "Yến sào chỉ có ở các nước Đông Nam Á, với sản lượng cao nhất là Indonesia, nhưng tổ yến ngon nhất là Việt Nam. Tổ yến Việt Nam được người tiêu dùng trên thế giới tấn phong là Tổ yến vua" (theo tài liệu của Tổ chức bảo vệ động vật hoang dã thế giới – WWF và Cites), trong đó có yến sào Hội An, yến sào Khánh Hòa và một số vùng khác.