Những năm 1958 – 1963, Bộ Thủy lợi được Chính phủ giao nhiệm vụ nghiên cứu địa chất ở khu vực sông Đà và Hòa Bình để phục vụ cho dự án thủy điện ở nơi đây. Đoàn thanh niên, thanh niên được xác định là lực lượng chủ lực để xây dựng Nhà máy thủy điện Hòa Bình.

Trên công trường xây dựng Nhà máy thủy điện Hòa Bình khi đó có rất nhiều thanh niên trẻ khỏe. Nhưng đặc biệt, có một cô gái trẻ đảm nhận nhiệm vụ lái máy xúc. Cho đến nay, đó vẫn là người phụ nữ lái máy xúc duy nhất Việt Nam trên công trình thủy điện Hòa Bình.

Người được nói đến là bà Lê Thị Ngừng. Học hết lớp 7, cô bé Ngừng nghỉ học, ở nhà trồng rau nuôi gà. Đến năm 22 tuổi, cô đã là thanh niên, tham gia Đoàn Thanh niên và nộp đơn xin tham gia xây dựng dự án Thủy điện Hòa Bình. Sau một thời gian làm việc, phía công trường quyết định sẽ đào tạo một số chị em lái máy xúc lớn. Cô thanh niên Lê Thị Ngừng là người được chọn.

Ban đầu, bà Ngừng cùng 20 chị em khác được cho lên kiểm tra khả năng chịu đựng tiếng ồn, tiếng gầm của máy. Cảm giác đầu tiên của họ khi lên máy xúc là chóng mặt, lả đi. Kỷ lục trong cuộc đời, lần đầu tiên bà Ngừng giảm từ 62kg – 52kg chỉ trong vòng 1 tháng. Quá vất vả, cuối cùng chẳng chị em nào trụ lại được ngoài bà Ngừng và một người tên Lê Thị Hiên quê ở Nghệ An.

“Ngày ấy các anh ở công trường hy vọng vào chị Hiên chứ không hy vọng ở tôi, nhưng được ít ngày thì chị Hiên cũng không thể theo được, người cứ gầy rộc đi. Mình rất là may, con người chân đất mà, suốt ngày làm ruộng ở quê cho nên cũng khoẻ hơn, chắc thế”, bà Lê Thị Ngừng kể lại.

Không qua đào tạo trường lớp, vóc dáng thì nhỏ bé, nhưng bà Lê Thị Ngừng đã xuất sắc hoàn thành nhiệm vụ được đề ra. Trung bình mỗi lái chính sẽ phải làm việc 6 tiếng mỗi ngày, riêng người phụ nữ này đã nhận khoảng hơn 40 ca mỗi tháng, thường nhận giúp đồng nghiệp khi họ ốm.

Một chuyên gia Liên Xô khi chứng kiến bà Lê Thị Ngừng lái máy xúc đã nhận xét trình độ của bà ngang với thợ bậc 4/7 ở Liên Xô. Người phụ nữ 1m55, nặng 52kg suốt 10 năm trời vững vàng điều khiển cỗ máy khủng (răng gầu đã nặng 108kg, bánh xích nặng 104kg).

Là người phụ nữ duy nhất lái máy xúc ở công trình thủy điện Hòa Bình, bà Lê Thị Ngừng nhận được rất nhiều sự chú ý từ mọi người, trong đó có cả Thủ tướng Phạm Văn Đồng. Bấy giờ, bà còn được Thủ tướng nhận làm con nuôi.

Cũng tại công trường Nhà máy thủy điện Hòa Bình, bà Lê Thị Ngừng gặp được chồng của mình sau này – ông Lê Viết Phụng. Khi đó, người thanh niên Lê Viết Phụng là cán bộ tổ chức của Bộ Giao thông vận tải đến Sông Đà làm việc và bị cô gái lái máy xúc thu hút. Năm 1988, bà Lê Thị Ngừng mang thai, phải tạm ngừng lái máy xúc.

Trước đó, vào tháng 5/1984, bà Ngừng được kết nạp Đảng ngay tại công trường. Đến năm 1985, người phụ nữ này được Hội đồng Nhà nước trao danh hiệu Anh hùng Lao động.

Sau này rời Sông Đà, bà Ngừng về làm công việc hành chính và bồi dưỡng thêm kiến thức về Luật. Nữ anh hùng này hiện đang sống trong một căn nhà ở phường Thanh Xuân Bắc (quận Thanh Xuân, Hà Nội). Ở tuổi 70, bà vẫn rất hào sảng, tràn đầy nhiệt huyết mỗi khi nhắc đến những kỷ niệm ở Sông Đà năm xưa.